سردردهای بعد از بی‌حسی نخاعی (اسپاینال)

همۀ ما با سردرد آشنا هستیم. این بیماری ممکن است به‌دلایل مختلفی ایجاد شود و شدت‌های متفاوتی داشته باشد. به‌طور کلی، سردردها به‌هنگام فشار عصبی ایجاد می‌شوند. به‌دلیل تغییر فشار، یک سیگنال درد به مغز ارسال می‌شود که تجربۀ دردناکی را که ما به‌عنوان سردرد می‌شناسیم، ایجاد می‌کند.

سردرد یک بیماری بسیار شایع است که باعث ایجاد درد و ناراحتی در سر، پوست سر یا گردن می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند، از هر ۱۰ نفر حداقل ۷ نفر، برای یک بار هم که شده، دچار سردرد شده است.

شدت درد در این بیماری همیشه یکسان نیست، اگر شدت آن زیاد باشد، می‌تواند باعث اختلال در عملکرد روزانۀ افراد شود و تمرکز آنها را در محل کار و سایر فعالیت‌های روزانه از بین ببرد. متأسفانه تعداد زیادی از افراد، اغلب اوقات دچار سردردهای شدید هستند. خوشبختانه، بیشتر سردردها با استفاده از بعضی داروها و  تغییر سبک زندگی قابل درمان هستند.

اما سردردهای پس از جراحی، ماجرای دیگری دارد..!

سردردهای پس از جراحی، یک امر عادی است و اگر شما هم گرفتار این سردردها شدید، قبل از هرکاری بایستی از عوامل ایجاد کنندۀ آن آگاه شوید.
داروی بی‌حسی اسپاینال (نخاعی) برای اکثر عمل‌های جراحی انجام می‌شود. تصمیم‌گیری در مورد برنامۀ بیهوشی بیمار (بیهوشی عمومی، بی‌حسی اسپاینال، بی‌حسی موضعی و …) بر اساس شرایط بیمار، شرایط جراحی و بر مبنای سود و زیان هر روش توسط پزشک متخصص انجام می‌گیرد.

حدود ۱۰% از افرادی که تحت بی‌حسی اسپاینال قرار می‌گیرند، ممکن است عوارض خوش‌خیمی مانند سردرد برایشان ایجاد شود. به این دلیل از عبارت «خوش‌خیم» استفاده می‌کنیم که معمولا این عارضه، خود محدودشونده است و منجر به آسیب یا عارضۀ دیگری نمی‌شود.

سر درد پس از بی‌حسی نخاعی معمولا در طی روزهای اول و دوم بعد از بی‌حسی شروع می‌شود و در  ۹۵% موارد اگر بیمار تحت هیچ درمانی قرار نگیرد، در طی یک هفته به‌صورت خودبهخود بهبود می‌یابد.

سردردهای اسپاینال معمولا هنگامی که بیمار در حالت‌های نشسته و ایستاده قرار دارد، ایجاد می‌شود و زمانی که بیمار در حالت خوابیده است، بهبود می‌یابد. این سردردها ممکن است ناحیۀ پیشانی تا پشت سر را درگیر کند و اکثرا با گردن درد همراه است و در موارد نادری با دو بینی و فتوفوبی (آزار در نور شدید) همراه است. گاهی هم در موارد شدید با تهوع و استفراغ همراه می‌شود.

عواملی که باعث ایجاد سردرد می‌شوند، عبارتند از:

• سابقۀ سردردهای قبلی
• حاملگی در سنین پایین
• نوع و اندازۀ سوزن مورد استفاده
• کم‌آبی بدن: اگر سردردهای شما بعد از تعریق، استفراغ یا نوشیدن آب ایجاد می‌شود، به‌دلیل کم‌آبی بدن است.
• استرس و اضطراب: معمولا این نوع سردرد، در افرادی که تحت فشارهای زیادی هستند، اتفاق می‌افتد.  
• خیره‌شدن به صفحۀ نمایش: خیره‌شدن به مانیتور یا تلویزیون می‌تواند منجر به بروز سردرد شود، هنگامی که مشغول کار با کامپیوتر هستید، پس از هر ۳۰ دقیقه به یک نقطۀ دور نگاه کنید.
• سردرد هنگام بیدار شدن از خواب: یکی از نشانه‌های نداشتن خواب کافی، سردردهای صبح‌گاهی است.
• سردردهای هورمونی: این سردردها ممکن است در زمان عادت‌ماهانه برای خانم‌ها ایجاد شود.
• سر و صدا: صداهای بلند یا طولانی باعث ایجاد میگرن و سردرد می‌شود. 
• اگر بیش از حد، از داروهای تسکین دهندۀ درد استفاده کنید، نتیجۀ معکوس برای شما اتفاق می‌افتد و  دچار سردرد خواهید شد.
• افرادی هم که فعالیت کافی ندارند و ورزش نمی‌کنند، مستعد ابتلا به سردرد هستند. 

علاوه‌بر این موارد، برخی از بیماری‌ها هم هستند که باعث بروز سردرد می‌شوند، مانندِ:

• فشار خون بالا
• عفونت مغز یا سر، مانند مننژیت یا سینوزیت
• خونریزی یا تورم رگ‌های خونی در مغز
• تجمع مایعات در مغز (هیدروسفالی)
• تومور مغزی

سردرد و گردن درد بعد از بی حسی نخاعی

علاوه بر اینکه امکان سردرد بعد از این نوع بی حسی وجود دارد، گاهی گردن درد نیز گزارش می‌شود. معمولا بیماران اینطور گزارش می‌دهند که هنگام نشستن یا ایستادن علائم بدتر می‌شود. معمولا این علائم بین یک روز تا یک هفته پس از بی حسی اسپاینال شروع می‌شود.

چگونه می‌توان از بروز سردردهای اسپاینال پیشگیری کرد؟

• تأمین آب بدن قبل و بعد از جراحی
• استفاده از سوزن‌های مناسب جهت بی‌حسی
• استراحت زیاد در روز اول پس از جراحی

مراقبت بعد از بی حسی نخاعی

نکاتی که باید پس از مراقبت اسپاینال در نظر داشته باشید به شرح زیر است:

• تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است، نباید به حمام یا استخر بروید.
• مایعات زیادی در طی روز بنوشید. نوشیدن مایعات به جلوگیری از سردرد ناشی از کم آبی بدن کمک می‌کند.
• مصرف کافئین به تسکین سردرد کمک می‌کند؛ اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنید. به‌طور مثال باید یک فنجان کوچک قهوه بنوشید. قبل از اینکه فنجان بعدی را بنوشید به مدت نیم ساعت صبر کنید تا ببینید تاثیری در تسکین سردرد شما داشته است یا خیر.
• مصرف کافئین بیش از حد می‌تواند باعث بدتر شدن سردرد بعد از بی حسی نخاعی شود.
• با مصرف داروی استامینوفن درد و تب کاهش پیدا می‌کند، قبل از مصرف هر دارویی باید با پزشک مشورت داشته باشید و تنها در صورت اجازه پزشک دارو مصرف کنید.
• اگر بی حسی نخاعی اسپاینال داشته‌اید، باید برای تسکین سردرد به صورت بی حرکت به مدت حداقل نیم ساعت دراز بکشید.
• بهتر است تا ۶ هفته پس از دریافت این داروی بی حسی فعالیت‌های سبک انجام دهید تا فشاری به شما وارد نشود.

آیا سردرد بعد از بی حسی نخاعی عارضه جدی است؟

معمولا این نوع سردرد بدون نیاز به درمان خود به خود برطرف می‌شود و عارضه جدی نیست. با این حال اگر سردرد بیش از ۲۴ ساعت ادامه داشته باشد، نیاز به بررسی توسط پزشک دارید به خصوص اگر هنگام ادرار کردن دچار مشکل شده‌اید یا احساس در کمر یا پاهای خود را از دست داده‌اید.

عواملی که خطر ابتلا به سردرد اسپاینال را افزایش می‌دهد

از عوامل خطر ساز در ابتلا به سردرد بعد از بی حسی می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• افراد در سنین بین ۱۸ تا ۳۰ سال
• جنسیت خانم
• بارداری
• سابقه سردردهای مکرر
• استفاده از سوزن بزرگ یا ایجاد سوراخ‌های متعدد در غشایی که طناب نخاعی را احاطه کرده است.

درمان

درصورتی که به این بیماری مبتلا شدید، برای تسکین دردهایتان می‌توانید از مسکن‌های معمولی مانند استامینوفن یا داروهای ضدالتهابی مانند ژلوفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و … استفاده کنید.
مصرف بعضی مواد خوراکی مانند کافئین، قهوه، نسکافه و مصرف مایعات زیاد می‌تواند در کاهش شدت و مدت سردرد کمک زیادی کند. اگر دردهایتان خارج از تحمل بود و با علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ، تب، کاهش سطح هوشیاری و خواب‌آلودگی همراه بود، هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص یا مراکز کلینیک درد مراجعه کنید تا علل دیگری که ممکن است منجر به بروز سردرد شوند را بررسی و تحت درمان قرار دهند.