تیروئید در بارداری در حال حاضر هم برای مادر و هم برای نوزادان خطر دارد. در بیشتر موارد، تیروئید می‌تواند به‌راحتی و با استفاده از داروهای مناسب و هورمون‌تراپی، قابل کنترل باشد. هورمون‌تراپی در دوران بارداری ریسک بیشتری نسبت به حالت عادی به دنبال دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که خطر برای مادران دچار کم‌کاری تیروئید و مادرانی که مبتلا به پرکاری تیروئید هستند، یکسان است. مادران باردار برای حفظ سلامت، نیاز به سطح مناسبی از هورمون‌های تیروئید دارند.
بیش از چهار درصد حاملگی‌ها، شامل اختلالات تیروئید می‌شوند. در ایالات متحده، حداقل در هر سال ۸۰،۰۰۰ زن باردار، بیماری تیروئید دارند. این مادران در معرض افزایش خطر ابتلا به حوادث جدی، از جمله فشار خون بالا و زایمان زودرس قرار دارند. بنابراین درک چگونگی فراهم کردن شرایط برای حفظ سلامت مادر و کودک، حیاتی است.
هورمون‌های تیروئید برای رشد طبیعی جنین در ۳ ماۀ اول ضروری‌اند. از آنجا که امکان کم‌کاری و پرکاری تیروئید در بارداری وجود دارد، باید قبل و بعد از بارداری سطح تیروئید را کنترل کرد.
تیروئید در بارداری چه اهمیتی دارد؟
تیروئید یک عضو در جلوی گردن است که هورمون‌هایی را تنظیم کرده تا متابولیسم بدن مانند سیستم قلب و عصبی، وزن، دمای بدن و بسیاری از فرآیندهای دیگر بدن را کنترل کند.
هورمون‌های تیروئید در بارداری، برای تضمین رشد مغزی و سیستم عصبی جنین در سه ماهۀ اول بارداری بسیار مهم است؛ زیرا نوزاد به هورمون‌های مادر وابسته بوده که از طریق جفت به نوزاد تحویل داده می‌شود. در حدود ۱۲ هفته، غدۀ تیروئید در جنین شروع به تولید هورمون‌های تیروئید خود می‌کند.
دو هورمون مرتبط با بارداری وجود دارد: استروژن و hCG که ممکن است عاملی برای افزایش سطح تیروئید باشند. این هورمون‌ها تشخیص بیماری‌های تیروئید در دوران بارداری را با سختی روبرو کند. در چنین شرایطی، پزشک آزمایشاتی را برای تشخیص دقیق تجویز خواهد کرد.
اگر مادر، مبتلا کم‌کاری یا پرکاری تیروئید باشد، باید مراقبت‌های پزشکی بیشتری را برای حفظ این شرایط در حین بارداری، بخصوص در سه ماهۀ اول، داشته باشد. گاهی اوقات بارداری باعث بروز علائم مشابه با پرکاری تیروئید می‌شود؛ مانند احساس خفگی، کاهش وزن یا استفراغ مداوم.
تیروئید درمان نشده در دوران بارداری ممکن است به زایمان زودرس، پره اکلامپسی (افزایش شدید فشار خون)، سقط جنین و وزن کم هنگام تولد منجر شود. بنابراین، اگر سابقۀ تیروئید کم کار یا پرکار را دارید، مهم است که با پزشک خود صحبت کنید تا قبل و حین بارداری آن را کنترل کنید.
دوزهای هورمون تیروئید در دوران بارداری چگونه باید باشد؟
خانم‌ها در دوران بارداری نیاز به افزایش هورمون‌های تیروئید دارند و بسیاری از افرادی که از داروی لووتیروکسین استفاده می‌کنند، نیاز به افزایش دوزهای خود را در اوایل بارداری دارند. با این حال، این تغییرات هورمونی می‌تواند منجر به کم کاری تیروئید شود.
مطالعات نشان داده‌اند که کنترل ضعیف تیروئید پرکار در دوران بارداری با افزایش خطر سقط جنین و مرگ و میر، فشار خون بالا در بارداری، زایمان زودرس و نارسایی قلبی مادران همراه است.
عوارض تیروئید در بارداری بر جنین
پرکاری تیروئید کنترل نشده می‌تواند اثرات زیادی روی جنین داشته باشد، ممکن است این دسته از خانم‌های باردار زایمان زودرس (قبل از ۳۷ بارداری) و تولد نوزاد کم وزن را تجربه کنند.
همچنین برخی از مطالعات افزایش فشار خون بارداری در این دسته از افراد را نشان داده است.
کم کاری تیروئید در بارداری نیز می‌تواند گاهی خطرات مشابهی با نوع پرکاری داشته باشند که شامل مواردی از جمله پره اکلامپسی، کم خونی، وزن کم هنگام تولد، سقط جنین، مرده زایی و… می‌شود.
علائم کم‌کاری و پرکاری تیروئید در حین بارداری
پرکاری تیروئید
علائم آن ممکن است که مشابه با علائم بارداری باشد. سایر علائم پرکاری تیروئید عبارتند از:
- ضربان قلب نامنظم
- عصبی بودن شدید
- تهوع یا استفراغ شدید
- لرزش دست خفیف
- مشکل خواب
- از دست دادن وزن یا افزایش وزنِ کمتر از انتظارات از یک حاملگی معمولی
کم‌کاری تیروئید
علائم آن، مانند خستگی شدید و افزایش وزن، ممکن است به راحتی با علائم طبیعی بارداری اشتباه گرفته شود. سایر علائم احتمالی عبارتند از:
- یبوست
- دشواری تمرکز یا مشکلات حافظه
- حساسیت به سرما
- گرفتگی عضلات
علل تیروئید در بارداری
تیروئید پرکار
شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید مادران در دوران بارداری، یک اختلال خودایمنی به نام بیماری گریوز (Grave’s disease) است. در این اختلال، بدن آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین تحریک کننده تیروئید (TSI) تولید می‌کند (پروتئین تولید شده توسط بدن هنگامی که بدن فکر می‌کند ویروس یا باکتری وجود دارد). این امر باعث می‌شود که تیروئید به بیش‌ازحد پاسخ دهد و هورمون تیروئید زیادی تولید کند.
تیروئید کم‌کار
شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید، اختلال خودایمنی به عنوان تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto’s thyroiditis) است. در این حالت، بدن به اشتباه به سلول‌های غدۀ تیروئید حمله کرده و غدۀ تیروئید قادر به تولید هورمون نخواهد بود.
نقش هورمون تیروئید بر جنین
جنین تا ۱۲ ماهگی قادر به تولید هورمون تیروئید نیست و این هورمون توسط جفت از مادر به جنین می‌رسد. به همین جهت تنظیم بودن هورمون تیروئید در مادر باردار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تقریباَ از ۱۸ تا ۲۰ هفتگی جنین به تنهایی قادر است که این هورمون را تولید کند؛ اما به دلیل اینکه میزان این هورمون که جنین آزاد می‌کند به اندازه کافی نیست، مقادیر مورد نیاز را از مادر خود کمک گرفته و این میزان کمبود را جبران می‌کند.
هورمون تیروئید در سه ماهۀ اول اگر به درستی به جنین نرسد، باعث کُند ذهنی شده و حتی کم‌کاری تیروئید در مادر باردار باعث تولد نوزاد نارس، مرده و حتی پاره شدن جفت می‌شود.
تشخیص بیماری‌های تیروئیدی در بارداری
تشخیص این بیماری براساس علائم، معاینات فیزیکی و آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون تحریک‌کنندۀ تیروئید (TSH)، هورمون‌های تیروئیدی T4 و همچنین T3 برای پرکاری تیروئید، است.
آزمایش تیروئید در بارداری
سطح هورمون تیروئید باید هر ۴ هفته یکبار در نیمه اول بارداری مورد بررسی قرار گیرد تا هرگونه مورد غیر طبیعی هرچه سریع‌تر درمان شود. در غربالگری همه نوزادان سطح هورمون تیروئید نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
درمان بیماری‌های تیروئید در بارداری
برای باردارانی که به درمان پرکاری تیروئید نیاز دارند، داروهای ضدتیروئید که تولید هورمون‌های تیروئید را متوقف می‌کند، استفاده می‌شود. در موارد نادری که زنان باردار به این داروها پاسخ نمی‌دهند یا این داروها برای بارداران عوارض جانبی دارند، جراحی برای حذف بخشی از تیروئید ضروری است. پرکاری ممکن است در ۳ ماه اول پس از زایمان بدتر شود و نیاز به افزایش دوز دارو وجود داشته باشد.
کم‌کاری تیروئید با یک داروی هورمون مصنوعی که مشابه هورمون T4 ساخته شده توسط تیروئید است، درمان می‌شود. پزشک دوز این دارو را تنظیم کرده و همچنان به تست عملکرد تیروئید خود در هر ۴-۶ هفته در دوران بارداری نظارت خواهد کرد. از آنجا که آهن و کلسیم موجود در ویتامین‌های دوران بارداری، ممکن است جذب هورمون تیروئید را در بدن متوقف کند، باید از خوردن قرص‌های ویتامین ۳-۴ ساعت قبل و بعد از مصرف این دارو خوداری کنید.
قرص تیروئید در بارداری
برای درمان این عارضه در بارداری خودسرانه عمل نکنید، طبق دستور پزشک باید تمامی دارو مصرف شود:
پرکاری تیروئید
- متی مازول (دوز و زمان مصرف طبق دستور پزشک)
- پروپیل تیوراسیل (طبق تجویز پزشک)
کم کاری تیروئید
- لووتیروکسین (طبق دستور پزشک)
برای کم کاری تیروئید در بارداری چی بخورم
رژیم غذایی که می‌توانید برای کنترل تیروئید در بارداری در نظر داشته باشید به شرح زیر است:
روغن نارگیل
می‌توانید از روغن نارگیل برای متعادل کردن سطح TSH استفاده کنید. خواص ضد التهابی روغن به حذف کلسترول اضافی از بدن کمک می‌کند و همچنین به متعادل کردن وزن بدن نیز کمک خواهد کرد.
تخم مرغ و هویج
ویتامین نقش بسیار مهمی در عملکرد غده تیروئید دارد. از منابع ویتامین A می‌توان به مواردی از جمله تخم مرغ، کدو تنبل و هویج اشاره کرد. به محدوده توصیه شده برای مصرف توجه داشته باشید و زیاده‌روی نکنید.
سرکه سیب
سرکه سیب به کنترل تولید آن دسته از هورمون‌هایی که منجر به قلیایی شدن می‌شود کمک خواهد کرد و همچنین متابولیسم را بهبود می‌بخشد.
بادام
بادام سرشار از پروتئین، فیبر و مواد معدنی ضروری است و در تنظیم عملکرد تیروئید نقش بسیار مهمی دارد. از آنجایی که این ماده غذایی سرشار از سلنیوم است، نوعی ماده مغذی است که برای سلامت تیروئید نقش بسیار مهمی دارد.
به‌طور کلی گنجاندن بادام در رژیم غذایی افرادی که پرکاری تیروئید دارند توصیه می‌شود.
میزان نرمال تیروئید در بارداری
|
سه ماهه اول |
کمتر از ۲.۵ mIU/L در محدوده ۰.۱ تا ۲.۵ |
|
سه ماهه دوم |
کمتر از ۳ mIU/L در محدوده ۰.۲ تا ۳.۰ |
|
سه ماهه سوم |
کمتر از ۳ mIU/L در محدوده ۰.۳ تا ۳.۰ |
دکتر فریبا بهنام (متخصص زنان، زایمان و نازایی) در مورد روز جهانی تیروئید و اهمیت این موضوع در رشد جنین اطلاعات سودمندی را مطرح می‌کنند: