درد زایمان طبیعی چگونه است

بسیاری از زنان نسبت به درد زایمان به شکل طبیعی آگاهی نداشته و تصوراتشان بر این است که زایمان بیش از آنچه که تصور می‌کنند، دردناک است. همراه بودن زایمان طبیعی با درد، غیرقابل انکار است، اما راهکارهایی مانند زایمان طبیعی بدون درد وجود دارند که می‌تواند این تجربه را لذت بخش کند.

رحم یک بخش عضلانی‌ست که با انقباضات خود، نوزاد را به سمت بیرون هُل می‌دهد. این انقباضات منبع اصلی درد زایمان طبیعی خواهند بود. درد در هنگام زایمان با انقباض عضلات رحم و فشار دهانۀ رحم ایجاد می‌شود. علل دیگر درد در هنگام زایمان عبارتند از فشار روی مثانه و روده توسط سر نوزاد و کشش کانال تولد و واژن.

عوامل مرتبط با درد زایمان طبیعی

درد در طول زایمان برای هر زن متفاوت است. درد زایمان طبیعی به طور گسترده‌ای از یک زن تا زن دیگر و حتی از حاملگی تا حاملگی دیگر متفاوت است. اینکه مادر چه میزان دردی را تجربه می‌کند، بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله:

• قدرت انقباضات؛ که در طول روند زایمان افزایش می‌یابد.
• اندازه و موقعیت کودک در لگن مادر؛ سر نوزاد به سمت پایین است یا بالا.
• سرعت زایمان مادر.

علاوه‌بر شدت انقباض عضلات در سراسر شکم و گاهی اوقات تمام ناحیۀ لگن، ممکن است فشار روی پشت، پروینوم (بین واژن و مقعد که در طول زایمان گسترش می‌یابد)، مثانه و روده احساس شود.

زنان، درد زایمان مختلفی را تجربه می‌کنند. برای بعضی از آنها مشابه دردهای شدید قاعدگی است، برای دیگران، فشار شدید و عده ای دیگر، امواج بسیار قوی که مانند گرفتگی‌های اسهالی است را احساس می‌کنند.

ترکیبی از ژنتیک و تجربیات زندگی، آستانۀ درد را تعیین می‌کند. توانایی مقاومت در برابر درد نیز نقش مهمی دارد. حمایت اجتماعی (یا فقدان آن)، ترس، اضطراب و حتی داستان‌های مثبت یا منفی زایمان که مادر قبلاً آن را شنیده، می‌تواند به درک از درد کمک کند.

سطح درد زایمان طبیعی

درد ابتدایی زایمان

مدت زمان این درد بین ۶ ساعت یا بیشتر است. در این مرحله، رحم شروع به باز شدن کرده و بین ۳ تا چهار سانتی‌متر گسترده شده و نازک می‌شود. به طور معمول، انقباضات خفیف تا متوسط بین ۳۰ تا ۶۰ ثانیه طول می‌کشد و هر پنج تا ۲۰ دقیقه رخ می‌دهد. این روند بیشتر و بیشتر شده و به‌صورت مکرر اتفاق می‌افتد.

درد فعال زایمان

طول تقریبی این درد بین ۲ تا ۸ ساعت است. انقباضات ادامه می‌یابد، قوی‌تر و با فواصل نزدیک‌تر به هم اتفاق می‌افتد. در این مرحله، دهانۀ رحم تا ۷ سانتی‌متر گسترش می‌یابد. در این زمان مادران درخواست داروهای مسکن دارند؛ هرچند ممکن است که قبل از آن این داروها را دریافت کرده‌اند.

درد زمان زایمان

مدت زمان این مرحله یک ساعت خواهد بود. درد در اینجا به قوی‌ترین حالت خود می‌رسد؛ زیرا دهانه رحم به ۱۰ سانتی‌متر خواهد رسید. علاوه‌بر انقباضات شدید و نزدیک، ممکن است مادر احساس درد در پشت، کشالۀ ران، و حتی تهوع را تجربه کند.

درد فشار زایمان

مدت زمان درد فشار زایمان از چند دقیقه تا ۳ ساعت به طول می‌انجامد. به دنبال درد شدید، مادر فشارهای شدیدی وارد می‌کند تا درد آرام شده و کودک به بیرون راهنمایی شود. درد ادامه دارد؛ اما بسیاری از مادران اعتقاد دارند که وارد کردن فشار، درد را تسکین می‌دهد. هنگامی که سر نوزاد مشخص شد، مادر ممکن است احساس سوزش یا گزش در اطراف واژن داشته باشد.

درد جفت

مدت زمان این درد تا ۳۰ دقیقه است. این مرحله نسبتاً آسان است؛ زیرا با انقباضات خفیف و تضعیف، جفت خارج می‌شود. این همان زمانی‌ست که مادر تنها به نوزاد خود توجه داشته و متوجه درد نخواهد شد.

علائم درد زایمان

چندین نشانه وجود دارد که نشان می‌دهد درد زایمان شروع شده است:

• انقباضات یا سفت شدن رحم
• خارج شدن مخاط از دهانه رحم
• کمردرد
• نیاز مکرر برای رفتن به توالت به دلیل فشار وارد کردن سر کودک به روده

مدیریت درد زایمان

حتی اگر مادر باردار داروهای اپیدورال یا سایر داروهای مسکن را برای تسکین درد انتخاب کند، استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش می‌تواند توانایی او را برای مقابله با درد افزایش دهد.

تنفس ریتمیک، تفکر مثبت، آرامش و دیگر استراتژی‌های آرام‌سازی که در کلاس‌های آموزشی بارداری آموزش داده می‌شود، می‌تواند سبب حفظ آرامش و شل شدن عضلات شود. بهتر است که مادر به جای درد، تمرکز خود را بر انقباض عضلات قرار دهد، تا بتواند زایمان راحت‌تری داشته باشد.

یکی از بهترین ورزش‌ها در طول بارداری، یوگای بارداری‌ست؛ چراکه تمرین تنفس در مدیریت درد کمک کننده خواهد بود. سایر روش‌های مؤثر شامل ماساژ، پیاده روی، حمام یا دوش گرفتن و استفاده یخ یا گرما است.

داروهای درد و اپیدورال

برای زایمان طبیعی بدون درد باید از داروهایی مانند اپیدورال استفاده کرد. برخی از مادران برای استفاده از داروهای بی‌حسی مانند اپیدورال تصمیم قطعی ندارند؛ چراکه فکر می‌کنند یا استفاده از این دارو خود یا کودکشان در معرض خطر قرار خواهد گرفت. در حقیقت داروهایی مانند اپیدورال یا سایر داروهای تسکین دهندۀ درد، بسیار ایمن است.

طی ده سال گذشته، اپیدورال به‌طور چشمگیری تغییر کرده است، این دارو به یکباره تزریق نخواهد شد، در عوض به صورت قطره قطره تزریق می‌شود تا مادر احساس فشار به اندازۀ کافی داشته باشد.

امروزه در اکثر بیمارستان‌ها از جمله بیمارستان و زایشگاه مریم از این روش استفاده می‌کنند.

مراحل باز شدن دهانه رحم

باز شدن دهانه رحم، در مرحله اول زایمان رخ می‌دهد که به سه مرحله تقسیم می‌شود:

• فاز اولیه
• فاز فعال
• مرحله تولد یا انتقال

درد در فاز اولیه

طی این فاز دهانه رحم ۳ الی ۴ سانتی‌متر باز می‌شود، انقباضات در فاز اولیه از ۵ تا ۳۰ دقیقه است. معمولا درد و انقباضات در این مرحله بسیار خفیف است و اغلب خانم‌ها می‌توانند این مرحله را در خانه بدون هیچ مشکلی سپری کنند.

به‌طور کلی مرحله اول زایمان برای افرادی که بارداری اول خود را تجربه می‌کنند، حدود ۶ تا ۱۰ ساعت و اگر قبلا تجربه زایمان را داشته باشند، بین ۲ تا ۵ ساعت خواهد بود.

درد در فاز فعال زایمان

در این فاز انقباضاتی شدیدتر و مکرر برای فرد ایجاد می‌شود که هر ۳ تا ۵ دقیقه یکبار انقباض و درد را احساس می‌کند. درد زایمان در اطراف شکم، کمر و ران ایجاد می‌شود. در این مرحله رحم از حدود ۴ سانت تا ۷ سانتی‌‌متر باز می‌شود. مادرانی که تجربه نخست بارداری خود را دارند ۳ تا ۶ ساعت این فاز را می‌گذرانند و در غیر این صورت بین ۱ تا ۳ ساعت طول می‌کشد.

درد هنگام تولد (در مرحله نهایی)

این فاز که به‌عنوان مرحله نهایی شناخته می‌شود مادر بیش از مراحل دیگر احساس انقباض و درد خواهد داشت. به همین جهت حالت تهوع، فشار بر لگن، لرزش و خستگی را تجربه خواهد کرد.

در این مرحله دهانه رحم باید تا ۱۰ سانتی‌متر باز شود تا نوزاد متولد شود. این مرحله معمولا از ۱۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد که زمان آن برای هر فردی متفاوت خواهد بود.

از کجا بفهمیم درد زایمان شروع شده است

اگر انقباضات قوی و منظم را تجربه کردید یعنی درد زایمان را تجربه می‌کنید. در این حالت عضلات رحم منقبض می‌شود که نشان‌دهنده خارج شدن کودک است. اگر انقباضات به این صورت باشد یعنی درد زایمان را تجربه می‌کنید:

• فاصله انقباضات بین ۵ تا ۱۰ دقیقه است. معمولا درد شدیدتر می‌شود و با گذشت زمان در فواصل کوتاه‌تری رخ می‌دهد.
• انقباضات به قدری شدید است که نمی‌توانید در حین این انقباضات راه بروید یا صحبت کنید.
• انقباضات منجر به درد در ناحیه کمر و شکم می‌شود. حرکت یا تغییر موقعیت به تسکین درد کمکی نمی‌کند.

احساس درد به دو روش زایمان طبیعی

برخی از مادران ترجیح می‌دهند که زایمان طبیعی بدون استفاده از هیچ بی‌دردی و مسکن داشته باشند. در این مواقع مادر در تمامی مراحل زایمان و تمامی مراحل باز شدن دهانه رحم از کم به زیاد احساس درد خواهد داشت. هرچه نوزاد به سمت پایین قرار بگیرد و در کانال تولد باشد، مادر درد بیشتری را احساس خواهد کرد. در واقع در مراحل اولیه درد و فشار پی‌درپی نیست و به‌ندرت ایجاد می‌شود، اما با پیشرفت زایمان احساس درد و انقباضات مداوم و بیشتری وجود خواهد داشت.

چنانچه زایمان خود را با استفاده از داروی بی‌دردی یعنی اپیدورال انجام دهید، قطعا هیچ دردی احساس نخواهید کرد و هنگام شروع درد توسط پزشک کنترل خواهد شد. در این روش با وجود بی‌دردی که دارید به‌راحتی می‌توانید پوزیشن‌های لازم برای زایمان را بگیرید و هیچ بی‌حسی نخواهید داشت.

درد زایمان طبیعی چند ساعت طول می‌کشد

زایمان فعال حدود ۴ تا ۸ ساعت طول می‌کشد. زمانی زایمان فعال شروع می‌شود که انقباضات به‌طور منظم برای شما رخ داده باشد و دهانه رحم نیز تا ۶ سانتی‌متر باز شود. درد زایمان فعال به این صورت است که انقباضات قوی‌تر، دردناک‌تر و طولانی‌تر می‌شود.

احتمال پارگی دهانه واژن

با وجود آنکه بافت دهانه واژن نرم و انعطاف‌پذیر است، اما اگر زایمان به‌سرعت و با نیروی بیش از حد رخ دهد، قطعا دچار پارگی می‌شود. اگر پارگی رخ دهد، اغلب خفیف است و مشکلی ایجاد نمی‌کند، پس از زایمان می‌توان آسیب ایجاد شده را ترمیم کرد.

از آنجا که واژن و دهان رحم منبع غنی خون است، جراحت ایجاد شده در این قسمت به‌سرعت بهبود می‌یابد و جای زخمی در اغلب مواقع باقی نمی‌ماند، در نهایت منجر به مشکلات طولانی‌مدت نخواهد شد.

آیا درد زایمان مثل درد پریودی است

در طول قاعدگی مواد شیمیایی به نام پروستاگلاندین در پوشش داخلی رحم تشکیل می‌شود. این مواد شیمیایی منجر به انقباض رحم شده که درد را برای بیمار به همراه دارد.

همچنین در این حالت جریان خون و اکسیژن به رحم نیز کاهش می‌یابد. این انقباضات می‌تواند همانند درد زایمان احساس شود.

برخی درد زایمان را با گرفتگی شدید مانند پریودی توصیف می‌کنند که با گذشت زمان شدت درد بیشتر می‌شود. در واقع زایمان مانند دردهای قاعدگی شروع شده و به تدریج درد بدتر می‌شود.

هنگام درد زایمان طبیعی چیکار کنیم

در صورت شروع درد زایمان می‌توانید ماساژ و کمپرس گرم را برای خود در این مواقع در نظر داشته باشید. ماساژ دادن حواس شما را از درد دور می‌کند.

همچنین استفاده از کمپرس گرم به بدن شما می‌کند تا مسکن طبیعی یا همان اندورفین در بدن آزاد شود. گاهی اوقات ماساژ در حین زایمان احساس خوبی به مادر می‌دهد؛ اما برخی تحریک‌کننده است.

درد زایمان طبیعی شبیه به چه دردی است

همانطور که گفتیم درد در حین زایمان به دلیل انقباضات ماهیچه‌ها و فشار بر دهانه رحم ایجاد می‌شود. این درد گاهی به صورت احساس گرفتگی شدید در کمر، کشاله ران و شکم نیز احساس می‌شود.

برخی از خانم‌ها در پهلو و ران خود نیز احساس درد را گزارش می‌دهند. می‌توان گفت که درد زایمان طبیعی شبیه به درد قاعدگی؛ اما شدیدتر از آن است و با نزدیک‌تر شدن به زایمان بدتر می‌شود.

چرا درد زایمان شروع نمی‌شود؟

در صورتی که درد زایمان به‌طور طبیعی شروع نشود، باید به روش‌های مصنوعی با تزریق دارو این درد را ایجاد کرد.

لازم به ذکر است که گاهی اوقات این روش مصنوعی به اندازه زایمان طبیعی نمی‌تواند تاثیر داشته باشد و پس از مصرف حداکثری دارو، در میانه راه روند زایمان متوقف می‌شود.