انقباضات براکستون هیکس، انقباضات خفیف و نامنظمی هستند که معمولا از سه ماهه سوم بارداری آغاز می‌شوند. این انقباض‌ها رحم را برای زایمان واقعی آماده می‌کنند؛ اما برخلاف انقباضات زایمان طبیعی، دردناک، منظم و پیش رونده نیستند. با نوشیدن آب، استراحت و تغییر وضعیت معمولا تسکین پیدا می‌کنند.
در هفته‌های میانی تا پایانی بارداری، بسیاری از مادران احساس سفت شدن یا گرفتگی در ناحیه شکم دارند. این انقباض‌ها که اغلب بدون درد یا با درد خفیف همراه هستند، ممکن است نگرانی ایجاد کنند و مادر تصور کند زمان زایمان فرا رسیده است.
اما در بیشتر موارد، این احساس مربوط به انقباضات براکستون هیکس (Braxton Hicks contractions) است، نوعی انقباض کاذب که رحم را برای زایمان واقعی آماده می‌کند.
بیشتر بخوانید: پساری چند درصد جلو زایمان زودرس می‌گیرد؟
منظور از انقباضات براکستون هیکس چیست؟
انقباضات براکستون هیکس که گاهی با عنوان انقباضات تمرینی رحم شناخته می‌شوند، برای نخستین‌بار در قرن نوزدهم توسط پزشک انگلیسی جان براکستون هیکس توصیف شدند. این انقباض‌ها بخشی طبیعی از فیزیولوژی بارداری هستند و نشانه‌ای از آمادگی بدن برای زایمان به شمار می‌آیند.
ویژگی‌های اصلی این انقباضات:
- معمولا خفیف، کوتاه‌مدت و نامنظم هستند.
- با تغییر وضعیت بدن، نوشیدن آب یا استراحت، برطرف می‌شوند.
- باعث باز شدن دهانه رحم نمی‌شوند.
- بیشتر در سه ماهه سوم احساس می‌شوند؛ اما ممکن است از هفته ۲۰ بارداری نیز آغاز شوند.
به همین دلیل، به آنها انقباضات کاذب نیز گفته می‌شود؛ زیرا بر خلاف انقباضات زایمان واقعی، منجر به تولد نوزاد نمی‌شوند.
بیشتر بخوانید: علت جدا شدن جفت از جنین
علائم و نشانه‌های انقباض براکستون هیکس
احساس هر زن ممکن است متفاوت باشد، اما بیشتر مادران باردار توصیف مشابهی دارند:
- سفت شدن زیر شکم یا کل شکم که ممکن است چند ثانیه تا یک دقیقه طول بکشد.
- گرفتگی خفیف رحم شبیه درد پریود، اما با شدت کمتر.
- فشردگی یا سنگینی در شکم بدون درد شدید.
- فاصله زمانی نامنظم میان انقباض‌ها.
- با استراحت، تغییر وضعیت یا نوشیدن آب، کاهش یا قطع انقباض.
در واقع، حس عمومی این انقباض‌ها بیشتر شبیه به سفت شدن و سپس شل شدن تدریجی شکم است، نه درد واقعی.
بیشتر بخوانید: خونریزی لانه گزینی در بارداری دوقلو
زمان بروز انقباض براکستون هیکس
این انقباض‌ها ممکن است از نیمه دوم بارداری (حدود هفته ۲۰) شروع شوند، اما در بیشتر زنان در سه‌ماهه سوم یا به‌ویژه از هفته ۳۴ به بعد شایع‌تر هستند. در نزدیکی زمان زایمان، ممکن است انقباضات تمرینی کمی قوی‌تر شوند؛ اما همچنان منظم یا دردناک نیستند. به‌طور کلی، بروز آنها طبیعی و بخشی از روند آمادگی رحم برای زایمان است.
بیشتر بخوانید: آتونی رحم
دلایل فیزیولوژیک انقباضات براکستون هیکس
علت دقیق بروز این انقباض‌ها هنوز به‌طور کامل شناخته نشده، اما نظریه‌های علمی مختلفی مطرح شده است:
- آماده‌سازی عضله رحم برای زایمان: رحم مانند سایر عضلات بدن برای عملکرد بهتر نیاز به تمرین دارد.
- افزایش جریان خون رحمی و جفتی: انقباضات خفیف می‌توانند به بهبود خون‌رسانی کمک کنند.
- تحریک ناشی از حرکات جنین: گاهی حرکت فعال جنین باعث تحریک عضله رحم می‌شود.
- عوامل محیطی و جسمی: کم آبی بدن، پر بودن مثانه، خستگی یا استرس از عوامل تشدید کننده هستند.
- این انقباض‌ها بخشی طبیعی از تغییرات بدن مادر هستند و تا زمانی که منظم و دردناک نشوند، جای نگرانی ندارند.
بیشتر بخوانید: علت احساس گرما در رحم
تشخیص براکستون هیکس از انقباضات زایمان واقعی
| ویژگی‌ها | انقباضات براکستون هیکس | انقباضات زایمان واقعی |
| نظم و الگو | نامنظم و پراکنده | منظم و با فواصل کوتاه‌تر |
| شدت | ثابت یا کاهش‌یابنده | افزایش‌یابنده |
| مدت‌زمان هر انقباض | ۲۰ تا ۶۰ ثانیه | ۳۰ تا ۹۰ ثانیه |
| تأثیر تغییر وضعیت | با استراحت یا تغییر وضعیت کاهش می‌یابد | با حرکت یا استراحت ادامه دارد |
| باز شدن دهانه رحم | معمولا بدون تغییر | باعث باز شدن دهانه رحم می‌شود |
| محل احساس درد | جلوی شکم یا پایین شکم | از کمر به جلو کشیده می‌شود |
اگر انقباض‌ها به مرور زمان منظم‌تر، شدیدتر و مکررتر شوند یا با علائمی مثل خونریزی، پارگی کیسه آب یا کاهش حرکت جنین همراه باشند، احتمال شروع زایمان واقعی وجود دارد و باید فورا به پزشک مراجعه شود.
بیشتر بخوانید: پساری بهتره یا سرکلاژ
روش‌های تسکین و کنترل انقباضات براکستون هیکس
راهکارهای خانگی و ساده‌ای وجود دارد که می‌تواند شدت یا تعداد این انقباض‌ها را کاهش دهد:
- نوشیدن آب و مایعات کافی: کم‌آبی یکی از علل شایع تحریک رحم است.
- تغییر وضعیت بدن: دراز کشیدن به پهلو یا برعکس، کمی راه رفتن می‌تواند کمک کند.
- استراحت و تنفس عمیق: تمرین‌های تنفسی آرام‌کننده باعث کاهش اسپاسم رحم می‌شوند.
- تخلیه مثانه: پر بودن مثانه ممکن است رحم را تحریک کند.
- حمام ولرم یا دوش کوتاه: گرمای ملایم باعث شل شدن عضلات می‌شود.
اگر این روش‌ها موثر نبودند یا انقباض‌ها منظم و دردناک شدند، حتما با ماما یا پزشک تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید: علائم جمع نشدن رحم بعد از سزارین
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید؟
تماس بگیرید یا به بخش اورژانس مراجعه کنید اگر:
- انقباض‌ها منظم و هر ۵–۱۰ دقیقه یا کمتر تکرار می‌شوند و شدت‌شان افزایش می‌یابد.
- درد شدید، خونریزی واژینال، خروج مایع (پارگی کیسهٔ آب) یا کاهش حرکت جنین مشاهده شد.
- بیش از ۶ انقباض در یک ساعت به‌صورت مداوم دارید (بعضی منابع می‌گویند بیش از ۶ در ساعت نزدیک به زایمان یا نشانه زایمان زودرس است).
بیشتر بخوانید: افتادگی رحم
پرسش‌های متداول (FAQ)
انقباضات براکستون هیکس چیست؟
انقباضات تمرینی رحم در دوران بارداری هستند که بدن را برای زایمان آماده می‌کنند اما نشانه شروع زایمان نیستند.
علت سفت شدن زیر شکم در زنان چیست؟
در دوران بارداری معمولا به دلیل براکستون هیکس یا حرکات جنین رخ می‌دهد.
انقباض رحم یعنی چه و چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
انقباض رحم یعنی سفت و منقبض شدن عضله رحم؛ در بارداری ممکن است از هفته‌های میانی آغاز شود.
فرق انقباض براکستون هیکس با انقباضات زایمان چیست؟
براکستون هیکس نامنظم، کوتاه و بدون پیشرفت است؛ انقباض زایمان واقعی منظم، دردناک و پیشرونده است.
گرفتگی رحم در بارداری نشانه چیست؟
اگر خفیف و گذرا باشد، معمولا طبیعی و ناشی از رشد رحم یا انقباض تمرینی است.
چرا در هفته ۳۴ بارداری زیر شکم سفت می‌شود؟
در این زمان رحم به‌طور طبیعی برای زایمان آماده می‌شود و انقباضات تمرینی شایع‌اند.
چگونه بفهمم انقباض دارم؟
وقتی شکم برای چند ثانیه سفت و سپس شل شود، احتمالا انقباض را تجربه کرده‌اید.
انقباضات براکستون هیکس از چه هفته‌ای شروع می‌شود؟
ممکن است از هفته ۲۰ آغاز شوند ولی در سه‌ماهه سوم بیشتر احساس می‌شوند.
چه عواملی باعث افزایش این انقباضات می‌شوند؟
کم‌آبی، استرس، فعالیت بدنی زیاد، رابطه جنسی و پر بودن مثانه از عوامل رایج‌اند.
برای تسکین انقباضات براکستون هیکس چه باید کرد؟
آب بنوشید، استراحت کنید، تغییر وضعیت دهید و چند نفس عمیق بکشید.
آیا این انقباضات خطرناک هستند؟
خیر، طبیعی و بی‌خطرند مگر اینکه منظم و دردناک شوند یا با علائم هشدار همراه باشند.
آیا باعث باز شدن دهانه رحم می‌شوند؟
خیر، این انقباض‌ها باعث باز شدن دهانه رحم نمی‌شوند.
آیا انقباض براکستون هیکس نشانه نزدیک شدن به زایمان است؟
می‌تواند نشانهٔ آماده‌سازی بدن برای زایمان باشد، اما به‌تنهایی نشانهٔ شروع زایمان نیست.
نقاط فشاری برای باز شدن دهانه رحم کدام‌اند و آیا تاثیری دارند؟
تحریک نقاط فشاری بدون نظر پزشک توصیه نمی‌شود. روش‌های علمی‌تری برای آماده‌سازی رحم وجود دارد.
جمع بندی
انقباضات براکستون هیکس بخش طبیعی از روند بارداری هستند که معمولا از هفته‌های پایانی سه‌ماهه دوم آغاز می‌شوند. این انقباض‌ها رحم را برای زایمان واقعی آماده می‌کنند اما دردناک، منظم یا خطرناک نیستند.
با شناخت تفاوت آنها از درد زایمان واقعی، مادران می‌توانند با آرامش بیشتری دوران بارداری را سپری کنند. در صورت شک یا نگرانی، بهترین کار مشورت با ماما یا پزشک متخصص است.
