تب در نوزادان یکی از شایع‌ترین نگرانی‌های والدین در سال‌های ابتدایی زندگی کودک است. تب در نوزاد به دمای بدن بالای ۳۸ درجه سانتی گراد گفته می‌شود.
تب معمولا نشانه‌ای از مبارزه بدن با یک عفونت یا واکنش به واکسن است، در نوزادان زیر سه ماه می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده باشد که نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.
چرا تب در نوزادان اهمیت زیادی دارد؟
- سیستم ایمنی نوزادان هنوز به طور کامل رشد نکرده و در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر هستند.
- گاهی تب تنها نشانه اولیه یک بیماری جدی مانند مننژیت یا سپتی سمی (عفونت خون) است.
- تب شدید یا طولانی مدت می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن و تشنج شود.
علل شایع تب در نوزادان
عفونت‌های ویروسی
مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا روزئولا که معمولا با علائمی مانند آبریزش بینی، سرفه یا راش پوستی همراه است.
عفونت‌های باکتریایی
مانند عفونت گوش، عفونت ادراری (UTI)، ذات‌الریه یا مننژیت. این موارد نیاز به درمان سریع با آنتی‌بیوتیک دارند.
واکنش به واکسن
تب خفیف پس از تزریق واکسن‌های معمول (مانند واکسن پنج گانه یا سه گانه) طبیعی است و معمولا ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت برطرف می‌شود.
گرمای محیط یا لباس زیاد
در برخی موارد، پوشاندن بیش از حد نوزاد یا ماندن در محیط گرم ممکن است موجب افزایش دمای بدن شود.
مطالب مرتبط: علت و درمان تب بعد از زایمان
چگونه تب نوزاد را پایین بیاوریم؟
اگر تب نوزاد شدید نیست و کودک علائم نگران کننده‌ای ندارد، می‌توانید در خانه اقدامات زیر را انجام دهید:
- لباس‌های سبک و نخی بپوشانید.
- از کمپرس آب ولرم (نه سرد) روی پیشانی، گردن و زیر بغل استفاده کنید.
- مایعات (شیر مادر یا شیر خشک) را بیشتر به نوزاد بدهید تا بدنش کم آب نشود.
- محیط خواب نوزاد را خنک و آرام نگه دارید.
- از داروهای تب بر مانند استامینوفن مخصوص نوزادان (تنها با مشورت پزشک) استفاده کنید.
توجه: استفاده از الکل یا حمام آب سرد ممنوع است؛ ممکن است باعث لرز و تشدید تب شود.
درمان تب نوزاد در خانه
در خانه، اولویت اصلی کاهش ناراحتی نوزاد است نه صرفا پایین آوردن عدد دماسنج. تب خفیف (زیر ۳۸.۵) در کودکان بالای ۳ ماه اگر با حال عمومی خوب و اشتهای طبیعی همراه باشد، اغلب نیاز به درمان ندارد. برای تب بالاتر:
- دمای بدن را با دماسنج مقعدی بررسی کنید.
- دمای اتاق را بین ۲۱ تا ۲۳ درجه نگه دارید.
- نوزاد را در آغوش بگیرید و آرامش روانی را حفظ کنید؛ استرس والدین ممکن است نوزاد را بی‌قرارتر کند.
تب در نوزادان بعد از واکسن
تب پس از واکسیناسیون طبیعی بوده و نشانه‌ای از واکنش سیستم ایمنی به واکسن است. تب ناشی از واکسن معمولا:
- بین ۶ تا ۲۴ ساعت بعد از تزریق آغاز می‌شود.
- با تب خفیف (زیر ۳۸.۵) همراه است.
- ظرف ۱ تا ۲ روز برطرف می‌شود.
مراقبت:
نیازی به مراجعه به پزشک نیست، مگر اینکه تب بالاتر از ۳۹ شود یا بیش از ۲ روز طول بکشد. می‌توان با نظر پزشک از استامینوفن استفاده کرد.
درجه حرارت و تب چند درجه برای کودک نگران کننده است؟
- زیر ۳ ماه: هر تب بالای ۳۸ درجه فورا باید توسط پزشک بررسی شود.
- ۳ تا ۶ ماه: تب بالای ۳۸.۵ درجه نیاز به پیگیری دارد، به خصوص اگر بیش از یک روز طول بکشد یا با علائم دیگر همراه باشد.
- بالاتر از ۶ ماه: تب بالای ۳۹ درجه به خصوص اگر با بی‌حالی یا علائم دیگر باشد باید بررسی شود.
نکته: دمای بدن ممکن است در طول روز نوسان داشته باشد. شب‌ها کمی بالاتر است.
علائم همراه با تب که نگران کننده هستند
اگر هر یک از علائم زیر همراه تب در نوزادان دیده شد، باید فورا به پزشک مراجعه کرد:
- بی حالی شدید یا خواب آلودگی غیرعادی
- گریه مداوم و غیرقابل آرام کردن کودک
- بی اشتهایی شدید یا امتناع از شیر خوردن
- تنفس سریع یا سخت
- تشنج یا لرزش غیرعادی
- لکه‌های پوستی بنفش یا راش غیرمعمول
- سفتی گردن یا استفراغ جهنده
چگونه دمای بدن نوزاد را اندازه‌گیری کنیم؟
روش‌های اندازه‌گیری:
- مقعدی (دقیق‌ترین برای نوزادان زیر ۳ سال)
- گوشی (در نوزادان بالای ۶ ماه)
- پیشانی یا شقیقه‌ای (با دقت کمتر)
- زیر بغل (کم دقت‌تر، اما ساده‌تر)
نکات مهم:
- از دماسنج دیجیتال مخصوص نوزاد استفاده کنید.
- در صورت تب بالای ۳۸ درجه از طریق مقعد، به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی فورا به پزشک مراجعه کنیم؟
- نوزاد کمتر از ۳ ماه و تب بالای ۳۸ درجه
- تب بالای ۳۹ درجه در نوزادان بالای ۳ ماه
- ادامه تب بیش از ۲۴ ساعت در نوزاد زیر ۲ سال
- علائم نگران کننده همراه با تب (بی‌حالی، تشنج، راش و…)
باورهای اشتباه درباره تب نوزادان
تب همیشه خطرناک است.
نه لزوما. بسیاری از تب‌ها به دلیل ویروس‌های معمولی هستند و به‌تنهایی خطرناک نیستند.
باید فورا تب را پایین آورد.
اگر کودک راحت است و علائم نگران کننده‌ای ندارد، ممکن است نیازی به دارو نباشد.
استفاده از الکل یا آب یخ برای کاهش تب مفید است.
خیر؛ این روش‌ها خطرناک هستند و ممکن است باعث شوک شوند.
پیشگیری از تب در نوزادان
- رعایت بهداشت دست‌ها توسط والدین و اطرافیان
- پرهیز از تماس نزدیک با افراد بیمار
- رعایت برنامه واکسیناسیون کامل نوزاد
- تهویه مناسب محیط زندگی
سوالات متداول (FAQ)
آیا تب در دوران دندان درآوردن طبیعی است؟
افزایش خفیف دمای بدن ممکن است رخ دهد؛ اما تب بالای ۳۸.۵ درجه به دندان درآوردن مربوط نمی‌شود و نیاز به بررسی دارد.
تب چند روز در نوزاد طبیعی است؟
بیش از ۳ روز تب مداوم در نوزاد نیاز به بررسی پزشکی است.
آیا استفاده از دارو بدون نسخه برای نوزاد مشکلی ندارد؟
خیر، هیچ دارویی نباید بدون تجویز پزشک به نوزاد داده شود.
آیا حمام کردن نوزاد در تب مشکلی ندارد؟
حمام با آب ولرم می‌تواند به کاهش تب کمک کند؛ اما باید با احتیاط و مشورت پزشک انجام شود.
تب بعد از واکسن چقدر طول می‌کشد؟
معمولا بین ۱ تا ۲ روز. در صورت ادامه یا شدت گرفتن باید با پزشک مشورت شود.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/fever/in-depth/fever/art-20050997https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/infant-and-toddler-health/in-depth/thermometer/art-20047410
https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/fever/Pages/When-to-Call-the-Pediatrician.aspx
https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/fever/Pages/Fever-and-Your-Baby.aspx
بدون دیدگاه