بیماری ام اس نوعی بیماری مزمن و خود ایمنی است که سیستم عصبی مرکزی از جمله مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های عصبی حمله کرده و موجب التهاب و آسیب به غلاف میلین (لایه محافظ عصبی) می‌شود.
میلین به عنوان یک عایق برای انتقال سیگنال‌های عصبی عمل می‌کند و آسیب به آن باعث اختلال در این سیگنال‌ها می‌شود. در واقع می‌توان گفت که این بیماری باعث از بین رفتن پوشش محافظ اعصاب می‌شود.
ام اس می‌تواند باعث عارضه‌هایی از جمله بی‌حسی، ضعف، مشکل در راه رفتن، تغییر بینایی و… شود. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد، درمان فقط به کاهش سرعت حملات و کنترل علائم کمک می‌کند.
انواع بیماری ام اس
به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند که این موارد به شرح زیر است:
عود کننده-بهبود یابنده (Relapsing-Remitting MS)
در این نوع، بیماران به دوره‌هایی از علائم شدید (عود) و دوره‌هایی از بهبودی (کاهش علائم) مبتلا می‌شوند. این مورد رایج‌ترین نوع ام اس است.
پیشرونده اولیه (Primary Progressive MS)
در این نوع، بیماری به‌طور پیوسته و بدون دوره‌های بهبودی، باعث پیشرفت علائم می‌شود.
پیشرونده ثانویه (Secondary Progressive MS)
این نوع در ابتدا به شکل عود کننده-بهبود یابنده شروع می‌شود؛ اما پس از مدتی، بیماری به‌طور پیوسته و بدون دوره‌های بهبودی پیشرفت می‌کند. بدتر شدن علائم معمولا به صورت مشکلات حرکتی و راه رفتن خود را نشان می‌دهد.
پیشرونده عود کننده (Progressive-Relapsing MS)
این فرم از بیماری ترکیبی از نوع پیشرونده اولیه و عودکننده است. به این معنا که بیماری به‌طور پیوسته پیشرفت می‌کند و گاهی عودهایی از علائم شدید نیز ایجاد می‌شود.
چه علائمی دارد؟
علائم ام اس ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و به محل آسیب در سیستم عصبی مرکزی بستگی دارد. برخی از علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها
- احساس شوک الکتریکی با حرکات خاص گردن به خصوص خم شدن گردن رو به جلو
- اختلال در تعادل و هماهنگی، دشواری در راه رفتن و مشکلات حرکتی
- احساس ضعف
- از دست دادن جزئی یا کامل بینایی، معمولا در یک چشم در یک زمان
- دو بینی
- تاری دید
- احساس درد در بدن یا انقباضات عضلانی غیر ارادی
- ایجاد مشکل در حافظه، توجه و تمرکز
- خستگی غیر طبیعی و عدم بهبودی با استراحت
- ایجاد مشکل در رابطه جنسی، حرکات روده و مثانه
- تغییرات خلق و خو
- گفتار نامفهوم
آشنایی با علت و عوامل خطرساز
آسیب به میلین که همان پوشش محافظتی اطراف سلول‌های عصبی (نورون‌ها) در مغز و نخاع است، باعث بیماری ام اس می‌شود.
میلین به انتقال پیام‌ها یا سیگنال‌ها بین مغز و بقیه بدن کمک می‌کند تا عملکردهایی مانند بینایی، حس و حرکت تحت کنترل باشند.
سیستم ایمنی بدن برای محافظت از بدن در برابر عواملی که ممکن است به آن آسیب بزنند، مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها فعالیت می‌کند؛ اما در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن به‌طور اشتباهی میلین سالم و گاهی سلول‌های عصبی زیر میلین را به عنوان یک تهدید شناسایی می‌کند و به آن حمله می‌کند.
این پروسه حمله به میلین سالم، باعث آسیب به آن و در نتیجه تخریب میلین می‌شود. ام اس یک بیماری پیچیده با دلایل متعدد است. در حال حاضر علت دقیق آن شناخته نشده است؛ اما عوامل متعددی می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد:
عوامل ژنتیکی
برخی از افراد ممکن است به دلیل سابقه خانوادگی این بیماری، در معرض خطر بالاتری نسبت به سایرین قرار داشته باشند. با این حال، یک بیماری کاملا ژنتیکی نیست.
عوامل محیطی
برخی مطالعات نشان می‌دهند که کمبود ویتامین D، زندگی در مناطقی با آفتاب کم یا عفونت‌های ویروسی ممکن است در افزایش احتمال این بیماری موثر باشد.
سن و جنسیت
بیشتر افراد مبتلا در سنین جوانی تا میانسالی یعنی بین ۲۰ تا ۴۰ سال قرار دارند. همچنین، این بیماری در زنان بیشتر از آقایان مشاهده می‌شود.
سیستم ایمنی بدن
همانطور که گفتیم ام اس یک بیماری خودایمنی است، به این معنا که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف میلین آسیب می‌رساند و این آسیب می‌تواند باعث ایجاد مشکلات عصبی شود.
اثرات یا عوارض ناشی از بیماری MS
این بیماران ممکن است به دلیل شرایط خاصی که دارند با عارضه‌هایی مواجه شوند که می‌بایست با این موارد آشنا باشید و تا حد امکان به آنها کمک کنید و درک درستی از آنها داشته باشید:
- ایجاد سفتی یا اسپاسم در عضلات
- فلجی (معمولا در پاها رخ می دهد)
- عدم کنترل مثانه، روده و عدم توانایی در عملکرد جنسی
- تغییرات و مشکلات ذهنی مانند فراموشی یا تغییرات خلق و خو
- افسردگی
- صرع
این بیماری معمولا با انجام آزمایش خون، پنچری کمر، MRI و آزمایش‌های پتانسیل برانگیخته توسط پزشک تشخیص داده شود.
چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص بیماری ام اس هیچ روش مشخصی وجود ندارد. پزشک پس از انجام معاینه فیزیکی، عصبی و انجام آزمایش‌ها، بیماری را تشخیص می‌دهد.
در طول معاینه، پزشک اطلاعات بیشتری درباره علائم و سابقه پزشکی شما به دست می‌آورد. آزمایش‌ها ممکن است شامل آزمایش خون، MRI مغز و نخاع و آنالیز مایع نخاعی باشد.
تشخیص قطعی ممکن است زمان بر باشد و شما ممکن است نیاز به چندین مراجعه به پزشک داشته باشید تا تشخیص نهایی داده شود.
این تاخیر به این دلیل است که علائم ام اس می‌توانند مشابه با علائم چند بیماری دیگر باشند. تشخیص درست به پزشک کمک می‌کند تا درمان موثری برای علائم شما تجویز کند.
تشخیص بیماری معمولا بر اساس تاریخچه پزشکی، علائم و آزمایش‌های تشخیصی انجام می‌شود. مهم‌ترین روش‌های تشخیص عبارتند از:
- MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی)، این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا آسیب‌های میلینی در مغز و نخاع را شناسایی کند.
- آزمایش مایع نخاعی (LP)، این آزمایش می‌تواند به تشخیص عفونت‌های ویروسی و آسیب‌های التهابی کمک کند.
- آزمایش‌های عصبی از جمله الکترومیوگرافی ممکن است به بررسی عملکرد عصبی کمک می‌کند.
چه روش‌های درمانی دارد؟
در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما روش‌های درمانی متعددی برای کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری در نظر گرفته شده است.
داروهای کاهش شدت بیماری
این داروها معمولا در فرم‌های تزریقی، خوراکی یا وریدی هستند، برای کاهش شدت عودهای بیماری و کاهش سرعت پیشرفت آن استفاده می‌شوند.
درمان علائم
درمان‌هایی برای کنترل علائم خاص مانند درد، اسپاسم عضلانی، خستگی، مشکلات حرکتی و اختلالات مثانه در نظر گرفته می‌شود شامل داروهای مسکن، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای ضد افسردگی و داروهای تقویت‌‌کننده عملکرد مثانه است.
فیزیوتراپی و توانبخشی
فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا توان حرکتی خود را حفظ کند و فعالیت‌های روزمره را بهتر انجام دهد. در صورت نیاز کار درمانی و گفتار درمانی نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
تغذیه و سبک زندگی
بیماران مبتلا به ام اس باید رژیم غذایی متعادل و متنوع داشته باشند. فعالیت‌های بدنی منظم و کنترل استرس نیز به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک می‌کند.
چه روش‌هایی برای جلوگیری وجود دارد؟
هیچ راه مشخص و شناخته شده‌ای برای پیشگیری از این عارضه وجود ندارد. با این حال نکاتی وجود دارد که می‌تواند به کند شدن روند پیشرفت بیماری کمک کند.
به‌طور کلی نکات کمک‌کننده به شرح زیر است:
- مصرف وعده‌های غذایی مغذی
- خودداری از مصرف دخانیات
- خواب کافی
- انجام فعالیت‌های بدنی منظم
آیا فرد مبتلا به ام اس می‌تواند زندگی عادی داشته باشد؟
بله با وجود اینکه می‌تواند چالش‌های زیادی به همراه داشته باشد؛ اما با کمک تیم درمانی خود می‌توانید هر مرحله از زندگی خود را پشت سر بگذارید.
با این حال که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما بسیاری از افراد مبتلا به ام اس همچنان می‌توانند زندگی فعالی داشته باشند. از مصرف داروها گرفته تا درمان‌های تخصصی می‌تواند به بهبود عملکرد جسمی و ذهنی کمک کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت تجربه چنین مواردی نیاز به مراجعه به پزشک خواهید داشت:
- حساسیت بیش از حد به گرما
- عدم تعادل یا بی ثباتی
- مشکل در به یاد آوردن چیزها
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن، به خصوص در دست‌ها یا پاها
- تغییرات ناگهانی در بینایی
- ضعف در دست‌ها یا پاها
بدون دیدگاه