افتادگی رحم یا پرولاپس رحم، حالتی است که در آن رحم به‌دلیل ضعف عضلات کف لگن و ساختارهای حمایتی، از جایگاه طبیعی خود پایین می‌آید و به داخل واژن یا حتی خارج از آن وارد میشود.
بسیاری از بانوان به دلایل مختلفی ممکن است این عارضه را تجربه کنند؛ اما اغلب آن را نادیده می‌گیرند یا از بیان آن خجالت می‌کشند.
این عارضه نه تنها می‌تواند کیفیت زندگی روزمره را مختل کند، بلکه در صورت پیشرفت، نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر از جمله جراحی خواهد داشت.
افتادگی رحم ممکن است درجات مختلفی داشته باشد و با علائمی مثل احساس فشار لگنی، بی‌اختیاری ادرار یا درد در ناحیه واژن همراه باشد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب نقش مهمی در کنترل عوارض و بهبود کیفیت زندگی دارد.
افتادگی رحم چیست؟
یکی از شایع‌ترین انواع پرولاپس‌های لگنی است که در آن رحم به‌دلیل آسیب یا ضعف در رباط‌ها و عضلات کف لگن به سمت واژن نزول می‌کند.
این عارضه ممکن است به‌صورت خفیف، متوسط یا شدید بروز کند و به‌تنهایی یا همراه با سایر افتادگی‌های لگنی مانند افتادگی مثانه (سیستوسل) یا روده (رکتوسل) مشاهده شود.
درجه بندی شدت افتادگی
خفیف: رحم کمی به سمت پایین جابجا شده؛ اما هنوز داخل واژن قرار دارد.
متوسط: رحم تا دهانه واژن پایین آمده است.
شدید یا کامل: رحم به‌طور کامل از واژن خارج شده یا بیرون زدگی واضح دارد.
درجه‌ب ندی شدت افتادگی نقش تعیین کننده‌ای در انتخاب نوع درمان دارد.
علائم افتادگی رحم
بسیاری از افراد اینطور می گویند که از کجا بدونم افتادگی رحم دارم؟ با دانستن علائم، می‌توانید این عارضه را تشخیص دهید. علائم افتادگی بسته به شدت آن متفاوت است؛ اما معمولا شامل موارد زیر میشود:
- احساس فشار یا سنگینی در لگن
- بیرون زدگی بافت از واژن
- ناراحتی یا درد هنگام رابطه جنسی
- بی‌اختیاری ادرار یا مشکل در تخلیه مثانه
- یبوست یا دفع ناقص مدفوع
- کمردرد خفیف یا مزمن
- احساس وجود جسم خارجی در ناحیه واژن
این علائم ممکن است در پایان روز یا بعد از ایستادن طولانی مدت شدیدتر شوند.
افتادگی رحم چه عوارضی دارد
می‌تواند عوارض مختلفی داشته باشد که بسته به شدت و مرحله بیماری متفاوت است. برخی از مهم‌ترین عوارض عبارت‌اند از:
درد و ناراحتی مزمن در ناحیه لگن
احساس فشار، درد یا سنگینی در پایین شکم و لگن که ممکن است در طول روز بدتر شود.
مشکلات ادراری
شامل تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادرار، تخلیه ناقص مثانه و گاهی عفونت‌های مکرر ادراری.
مشکلات گوارشی
مثل یبوست مزمن یا دشواری در دفع مدفوع.
اختلال در فعالیت‌های روزمره
به دلیل احساس ناراحتی و درد، ممکن است فعالیت‌های عادی مثل راه رفتن، ایستادن طولانی یا ورزش محدود شود.
مشکلات جنسی
کاهش رضایت جنسی به علت درد یا ناراحتی در هنگام رابطه.
عفونت و زخم
در موارد شدید، بیرون زدگی رحم ممکن است باعث تحریک و زخم شدن بافت‌های اطراف شود و احتمال عفونت را افزایش دهد.
دلایل و عوامل خطر افتادگی
این عارضه معمولا در نتیجه ضعف در ساختارهای نگهدارنده رحم و عضلات کف لگن ایجاد میشود. مهم‌ترین عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- زایمان طبیعی سخت یا چندقلویی
- افزایش سن و یائسگی (کاهش سطح استروژن)
- ضعف عضلات کف لگن (مثلا به دلیل عدم فعالیت فیزیکی یا زایمان‌های قبلی)
- چاقی و اضافه وزن
- یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع
- سرفه مزمن (مثلا در بیماران مبتلا به آسم یا سیگار)
- بلند کردن اجسام سنگین به‌طور مداوم
- سابقه جراحی‌های لگنی یا هیسترکتومی
ساختارهای درگیر در افتادگی رحم
ساختارهایی مانند عضلات کف لگن، رباط‌های نگهدارنده رحم، واژن، مثانه و راست روده نقش کلیدی در حفظ جایگاه رحم دارند. آسیب یا ضعف در هر یک از این اجزا می‌تواند منجر به پرولاپس رحم یا سایر اعضای لگنی شود.
انواع افتادگی‌های مرتبط
افتادگی ممکن است به تنهایی یا همراه با دیگر افتادگی‌های لگنی بروز کند:
- سیستوسل (افتادگی مثانه)
- رکتوسل (افتادگی روده بزرگ)
- انتروسل (افتادگی روده باریک)
- افتادگی واژن (در زنان فاقد رحم)
روش‌های تشخیص
پزشک ممکن است برای تشخیص ترکیبی از روش‌های زیر استفاده کند:
- معاینه فیزیکی و لگنی در وضعیت ایستاده و خوابیده
- سونوگرافی لگن یا MRI برای ارزیابی دقیق‌تر
- تست‌های عملکرد مثانه و واژن برای بررسی تاثیر افتادگی بر دفع ادرار و رابطه جنسی
تشخیص افتادگی رحم در منزل
تشخیص قطعی افتادگی در منزل ممکن نیست چون نیاز به معاینه بالینی و گاهی تصویربرداری پزشکی دارد؛ اما چند نشانه وجود دارد که می‌تواند هشداردهنده باشد و اگر آنها را مشاهده کردید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- احساس فشار یا سنگینی در ناحیه پایین شکم یا لگن
مثل این که چیزی در داخل واژن یا لگن افتاده باشد. - احساس برجستگی یا بیرون زدگی از واژن
در موارد شدید، ممکن است خودتان یا شریک زندگی شما برجستگی رحم را از واژن بیرون زده حس کند. - درد یا ناراحتی هنگام راه رفتن، ایستادن طولانی یا فعالیت‌های بدنی.
- مشکلات ادراری
مثل تکرر ادرار، بی‌اختیاری یا حس تخلیه ناقص مثانه. - مشکلات در دفع مدفوع
مثل یبوست یا احساس فشار هنگام اجابت مزاج.
عکس افتادگی رحم
درمان افتادگی رحم
درمان‌های غیرجراحی
در موارد خفیف تا متوسط، راه های درمان غیر جراحی از جمله چنین مواردی توصیه میشود:
- تمرینات تقویت عضلات کف لگن (کگل)
- فیزیوتراپی تخصصی لگن
- کاهش وزن و تغییر سبک زندگی
- استفاده از پساری (وسیله‌ای قابل جایگذاری در واژن که از رحم حمایت می‌کند)
درمان‌های جراحی
در صورت شدت زیاد یا عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی، روش‌های جراحی زیر ممکن است پیشنهاد شود:
- هیسترکتومی؛ برداشتن رحم از طریق واژن یا لاپاروسکوپی
- ترمیم بافت‌های نگهدارنده با مش یا نخ بخیه
- جراحی ترمیمی واژن یا لگن برای بازسازی ساختارهای حمایتی
پیشگیری از افتادگی رحم
- تمرین منظم عضلات کف لگن
- کنترل وزن و رژیم غذایی پر فیبر برای جلوگیری از یبوست
- درمان سرفه‌های مزمن
- پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
- درمان خشکی واژن در دوران یائسگی با کمک پزشک
آموزش ورزش کگل برای افتادگی رحم
ورزش کگل یکی از بهترین روش‌ها برای تقویت عضلات لگن و کمک به پیشگیری یا بهبود افتادگی است. در ادامه آموزش ساده این تمرین را آموزش می‌دهیم:
- عضلات درست را پیدا کنید:
وقتی می‌خواهید ادرار را قطع کنید، عضلاتی که منقبض می‌کنید همان عضلات کگل هستند. - وضعیت راحتی انتخاب کنید:
می‌توانید نشسته، ایستاده یا درازکش انجام دهید. - انقباض عضلات:
عضلات لگن رو محکم ببند و به مدت ۵ ثانیه نگه دار. - استراحت:
عضلات رو شل کن و ۵ ثانیه استراحت کن. - تکرار:
این کار را ۱۰ بار پشت سر هم، سه بار در روز انجام دهید.
نکته: هنگام انجام ورزش نفس‌ت رو نگیر و فقط عضلات لگن رو منقبض کنید.
افتادگی رحم در بارداری
- این عارضه در دوران بارداری کمتر اتفاق می‌افتد، چون رحم بزرگ شده و داخل شکم بالا می‌رود.
- اما اگر از قبل ضعف در عضلات لگن وجود داشته باشد، ممکن است علائمی مانند احساس سنگینی یا فشار در ناحیه لگن ایجاد شود.
- مراقبت‌های دوران بارداری، ورزش‌های مخصوص تقویت عضلات کف لگن (کگل) می‌تواند کمک کننده باشد.
افتادگی رحم بعد از زایمان
- بعد از زایمان شایع‌تر است و به دلیل کشیدگی و ضعیف شدن عضلات و رباط‌های نگهدارنده رحم رخ می‌دهد.
- افتادگی می‌تواند خفیف باشد یا در موارد شدیدتر، رحم ممکن است به داخل واژن یا حتی بیرون از آن بیاید.
- عوامل موثر: زایمان طبیعی‌های متعدد، وزن زیاد، یبوست مزمن، بلند کردن اجسام سنگین و افزایش سن.
پرسش‌های متداول
آیا افتادگی رحم خطرناک است؟
در موارد شدید می‌تواند باعث اختلال در دفع، رابطه جنسی و کیفیت زندگی شود.
آیا امکان درمان بدون جراحی وجود دارد؟
بله، بسیاری از موارد با فیزیوتراپی، پساری یا تمرینات لگنی قابل کنترل هستند.
آیا افتادگی رحم با افتادگی مثانه متفاوت است؟
بله، هر کدام عضو متفاوتی را درگیر می‌کند، ولی گاهی هم‌زمان بروز می‌یابند.
آیا ممکن است بعد از هیسترکتومی هم افتادگی واژن رخ دهد؟
بله، حتی بدون رحم، واژن می‌تواند دچار افتادگی شود.
آیا طناب زدن باعث افتادگی رحم میشود؟
طناب زدن معمولا باعث افتادگی نمی‌شود، مگر عضلات لگن ضعیف باشند یا فشار زیاد وارد شود. بهتر است تمرینات کگل را هم انجام دهید.
آیا افتادگی رحم مانع بارداری میشود؟
معمولا مانع بارداری نمی‌شود؛ اما در موارد شدید ممکن است بارداری را سخت‌تر کند یا خطر سقط را افزایش دهد.
منبع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/uterine-prolapse/symptoms-causes/syc-20353458
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pelvic-organ-prolapse/symptoms-causes/syc-20360557
https://www.webmd.com/women/prolapsed-uterus
https://www.healthline.com/health/uterine-prolapse
بدون دیدگاه