نفخ در بارداری معمولا ناشی از تغییرات هورمونی و فشار جنین بر روده‌هاست. این مشکل رایج، اغلب با رعایت رژیم غذایی، مصرف آب کافی و فعالیت فیزیکی سبک قابل کنترل است. در صورت مداومت یا علائم هشداردهنده باید با پزشک مشورت شود.
آیا در دوران بارداری احساس می‌کنید شکمتان متورم، سنگین یا پُر از گاز شده است؟ شما تنها نیستید. بر اساس مطالعات، بیش از ۵۰٪ زنان باردار از نفخ شکایت دارند.
این مشکل ساده، اگرچه خطرناک نیست؛ اما می‌تواند کیفیت زندگی و راحتی روزانه شما را کاهش دهد.
اگر این عارضه همراه با یبوست، سندرم تحریک پذیر روده و اسهال باشد، نفخ را به عنوان یک اختلال عملکرد روده (FBD) تشخیص می‌دهند. در ادامه با بررسی علمی این عارضه، دلایل، درمان‌ها و راه‌های پیشگیری آشنا می‌شویم.
نفخ در بارداری چیست؟
نفخ حالتی است که در آن شکم فرد پر از گاز یا مایعات می‌شود و احساس تورم، سنگینی یا فشار ایجاد می‌کند. در دوران بارداری، این حالت به دلیل ترکیبی از عوامل هورمونی و مکانیکی به مراتب شایع‌تر است.
علائم همراه با نفخ در بارداری
- احساس پری و تورم شکم
- آروغ یا دفع گاز مکرر
- دردهای شکمی
- یبوست یا اسهال
- کاهش اشتها
در صورت وجود این علائم همراه با سایر موارد مانند کاهش وزن، تهوع مداوم یا خون در مدفوع باید فورا به پزشک مراجعه شود.
دلایل اصلی نفخ در دوران بارداری
تغییرات هورمونی
هورمون پروژسترون در بارداری افزایش می‌یابد و موجب شل شدن عضلات صاف دستگاه گوارش می‌شود. این موضوع سرعت هضم غذا را کاهش می‌دهد و باعث تجمع گاز در روده‌ها می‌شود.
رشد رحم
با بزرگ شدن رحم در سه ماهه دوم و سوم، فشار بیشتری به معده و روده وارد می‌شود. این موضوع روند گوارش را مختل کرده و نفخ را تشدید می‌کند.
کاهش حرکات روده
آهسته شدن حرکات دودی دستگاه گوارش باعث یبوست و تجمع گاز در بدن می‌شود.
این تغییرات از کی شروع می‌شوند؟
برای بعضی از خانم‌ها، نفخ می‌تواند از همان هفته‌های ابتدایی بارداری شروع شود؛ اما معمولا در سه ماهه دوم و سوم شدت بیشتری پیدا می‌کند، به خصوص وقتی رحم فشار بیشتری به روده وارد می‌کند.
چه کسانی بیشتر در معرض نفخ هستند؟
- خانم‌های بارداری که سابقه سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) دارند.
- افرادی که پیش از بارداری نیز مشکلات گوارشی داشته‌اند.
- مصرف کنندگان زیاد لبنیات، حبوبات یا غذاهای نفاخ
غذاهایی که باعث نفخ می‌شوند
| مواد غذایی نفاخ | جایگزین‌های مفید |
| حبوبات (لوبیا و نخود) | عدس پخته با زیره |
| کلم، گل کلم و بروکلی | سبزیجات بخارپز یا پخته |
| غذاهای چرب و سرخ شده | غذاهای بخارپز، آب پز یا گریل شده |
| نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های گازدار | آب ساده، دمنوش ملایم مانند بابونه |
درمان‌های خانگی برای نفخ در بارداری
- نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز
- افزایش تدریجی مصرف فیبر با مصرف میوه، سبزی و غلات کامل
- پرهیز از خوردن غذا قبل از خواب
- وعده‌های غذایی کوچک و مکرر
- پیاده‌روی روزانه یا حرکات سبک یوگا
توجه: از مصرف خودسرانه ملین‌ها یا داروهای گیاهی پرهیز کنید؛ پیش از هر مصرفی با پزشک مشورت نمایید.
آیا دارو برای درمان نفخ در بارداری تجویز می‌شود؟
در اغلب موارد نیازی به دارو نیست؛ اما در شرایط زیر ممکن است پزشک درمان دارویی را تجویز کند:
- یبوست در بارداری شدید و مزمن
- رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO)
- نفخ شدید همراه با درد یا اختلال در خواب و تغذیه
پروبیوتیک‌ها، فیبرهای محلول یا داروهای ملایم ممکن است توسط پزشک تجویز شوند.
آیا نفخ ممکن است نشانه مشکلی جدی‌تر باشد؟
اگر همراه با علائم زیر باشد، باید با پزشک مشورت کنید:
- درد شدید یا پایدار
- تب، تهوع یا استفراغ
- خون در مدفوع
- کاهش وزن ناخواسته
- نفخ همراه با یبوست شدید و طولانی
راه حل‌های فوری برای نفخ چیست؟
- ماساژ شکم در جهت عقربه‌های ساعت
- نوشیدن آب ولرم یا دمنوش ملایم (مثلا رازیانه، بابونه)
- تغییر وضعیت خواب (مثلا به پهلوی چپ خوابیدن)
آیا نفخ در بارداری باعث درد زیر شکم می شود؟
بله، می‌تواند باعث درد یا احساس سنگینی در ناحیه زیر شکم شود. این درد معمولا ناشی از تجمع گاز و فشار به روده‌هاست و اغلب با تغییر وضعیت بدن یا دفع گاز کاهش پیدا می‌کند.
البته اگر درد مداوم یا شدید باشد، باید احتمال عوامل دیگری مثل انقباضات رحمی یا عفونت بررسی شود.
برای درمان نفخ در بارداری چی بخوریم
خوراکی‌های مفید برای درمان نفخ:
- میوه‌های ملین و کم گاز: کیوی، آلو و طالبی
- سبزیجات پخته شده: هویج، کدو و اسفناج بخارپز
- دانه‌های کامل با فیبر ملایم: جو دوسر و برنج قهوه‌ای
- ماست پروبیوتیک: کمک به تعادل باکتری‌های روده
- زنجبیل تازه یا دمنوش زنجبیل: ضد نفخ طبیعی
- نعناع یا رازیانه (به شکل دمنوش): آرامش دهنده عضلات گوارش
- آب ولرم با کمی آبلیمو: کمک به حرکات روده
نکات مهم:
- غذاها را آهسته و با آرامش بجوید.
- از خوردن غذاهای سنگین در شب پرهیز کنید.
- مایعات را بین وعده‌ها بنوشید، نه همراه غذا.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده این علائم همراه با نفخ، حتما با پزشک تماس بگیرید:
- کاهش وزن ناخواسته
- سرگیجه، ضعف یا علائم کم‌خونی
- درد مداوم در سمت راست شکم
- اسهال یا تهوع مکرر
نفخ تا چه مدت ادامه دارد؟
هرچه از زمان بارداری می‌گذرد، احتمالا احساس نفخ بدتر می‌شود؛ زیرا رحم در حال بزرگ‌تر شدن است و به معده و روده فشار وارد می‌کند. چنین شرایطی ممکن است کمی برای شما دردناک باشد؛ اما شرایط خطرناکی برای شما نیست.
پرسش‌های متداول
آیا نفخ در بارداری خطرناک است؟
خیر، معمولا بی‌خطر است؛ اما اگر شدید و مداوم باشد باید بررسی شود.
آیا نفخ روی جنین تاثیر دارد؟
خیر، نفخ تاثیر مستقیم یا منفی روی سلامت جنین ندارد.
چرا در سه ماهه سوم نفخ بیشتر می‌شود؟
به دلیل رشد رحم و فشار به اندام‌های گوارشی، نفخ در ماه‌های پایانی تشدید می‌شود.
آیا نفخ نشانه جنسیت جنین است؟
خیر، هیچ ارتباط علمی بین جنسیت و نفخ وجود ندارد.
آیا نوشیدنی‌های گیاهی مفیدند؟
برخی دمنوش‌ها مانند نعناع یا بابونه ممکن است مفید باشند؛ اما فقط با تایید پزشک مصرف شوند.
منابع علمی:
Mayo Clinic – Pregnancy and Digestive Health
NIH – Bloating and GI Disorders
PubMed Central – Progesterone and GI Function
بدون دیدگاه