سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم، یک بیماری شناخته شده است که به وسیلۀ یک سری اقدامات و عادات مناسب می‌توان این بیماری را کنترل کرد. این بیماری حدود ۴۰ سال قبل جزء شایع‌ترین سرطان‌های زنان بوده، ولی با غربالگری و امکانات تشخیصی مناسب، شیوع آن امروزه به‌خصوص در کشورهای پیشرفته کاهش یافته است. سرطان‌هایی که قابل پیشگیری و درمان زودرس هستند، انواع مختلفی دارند که یکی از آنها سرطان دهانه رحم است.

روش‌های غربالگری و تشخیص بر اساس استراتژی (HPV co-testing)

با مطرح شدن تست پاپ اسمیر در سال ۱۹۵۰ پزشکان توانستند سرطان دهانه رحم را پیشگیری کنند یا در مراحل اولیه آن را تشخیص دهند، از سال ۲۰۰۰ که نقش ویروس HPV در این عارضه مشخص شد، پیشرفت‌های زیادی از جمله واکسیناسیون و روش‌های غربالگری علیه این ویروس انجام می‌شود.

ویژگی‌های سرطان دهانه رحم

این سرطان چند ویژگی منحصر‌به‌فرد دارد از جمله:

• ضایعات پیش‌سرطانی قبل از سرطان شکل می‌گیرند که نشان‌دهندۀ مراحل ابتدایی می‌باشند.
• ضایعات پیش‌سرطانی مرحله‌به‌مرحله پیشرفت کرده تا به سرطان می‎رسند و معمولا این پیشرفت آهسته است و همچنین در مرحلۀ پیش‌سرطانی، بیماری قابل تشخیص و درمان است، یعنی زمان زیادی برای تشخیص یا درمان در مراحل اولیه وجود دارد.
• دهانه رحم بدون جراحی و با معاینۀ ساده قابل مشاهده است.

پیشگیری

به گفتۀ پزشکان متخصص زنان کرج در بیمارستان مریم، چند روش پیشگیری وجود دارد:

• روش اولیه یعنی شناخت جامعۀ سالم در معرض خطر و شناسایی عامل یا عوامل به وجود آورنده و برطرف کردن آنها.
• روش ثانویه که همان غربالگری‌ست که به کمک تست پاپ اسمیر در مورد سرطان دهانه رحم انجام می‌شود.

سرطان دهانه رحم با اینکه امکان پیشگیری بسیار خوبی دارد ولی مراجعه دیرهنگام مشکلات و هزینه‌های زیادی را برای بیمار و سیستم درمانی داشته و به‌سختی انجام می‌شود. در ۹۹.۷ درصد موارد این بیماری به دلیل آلودگی به ویروس HPV ایجاد می‌شود که شایع‌ترین علت انتقال آن ارتباط جنسی است و جزء ویروس‌های مقاربتی محسوب شده و به‌راحتی حتی در اثر تماس پوستی یا مخاط خراشیده شده و بدون رابطۀ کامل قابلیت انتقال دارد.

ویروس HPV می‌تواند علاوه بر سرطان دهانه رحم، سرطان‌های پوست بیرونی ناحیۀ تماس، حلق یا حنجره و مقعد را ایجاد کند و طبق آمارهای بین‌المللی شیوع سرطان حنجره به علت ویروس HPV در آقایان به شدت در حال افزایش است.

ویروس HPV مانند ویروس سرماخوردگی شایع بوده و سیستم ایمنی بدن در ۸۰ درصد موارد آن را دفع می‌کند؛ اما ارتباط جنسی با افراد متعدد موجب افزایش قدرت نفوذ و ماندگاری ویروس و مقاوم شدن آن و تبدیل به سرطان می‌شود. پس شایع‌ترین و مهم‌ترین علت باقی ماندن ویروس در بدن، ارتباط جنسی با افراد مختلف است. همچنین ازدواج در سنین زیر ۱۶ سال و شروع رابطۀ جنسی در سن کم از عوامل دیگر این بیماری هستند.

انواعی از HPV که باعث زگیل می‌شوند، کاملا با سیگار و قلیان در ارتباط هستند؛ خصوصا قلیان که بسیار بدخیم‌تر بوده و تغییرات سلولی ایجاد می‌کند. همچنین در ضعف سیستم ایمنی مثلا در یک فرد مبتلا به ایدز یا دریافت‌کنندۀ پیوند کبد یا کلیه هم به دلیل سرکوب سیستم ایمنی، مسیر طولانی را طی می‌کند. دخانیات می‌تواند در تشدید سرطان دهانه رحم نقش داشته باشد.

درمان

از حدود ۱۰۰ نوع ویروس HPV شناسایی شده، ۳۰ نوع به عنوان پر خطر و ۱۴ نوع آن بیشترین نقش را در پیدایش سرطان دهانه رحم دارند که در حال حاضر می‌توان با واکسن تعدادی از این ویروس‌ها را پوشش داد. در کشور‌های پیشرفته واکسن برای دختران بین ۲۵-۹ سال و برای پسران بین ۲۳-۹ سال به‌صورت رایگان انجام می‌شود. اما در ایران هنوز دستورالعمل کشوری نداریم.

در ایران با توجه به امکانات موجود، بهترین روش برای تشخیص سرطان دهانه رحم، انجام تست HPV و پاپ اسمیر به‌صورت هم زمان یا همان تست  co- testing می‌باشد. استاندارد متداول و توصیه شده برای پاپ اسمیر به تنهایی هر سه سال یک‌بار و برای تستHPV+  پاپ اسمیر از سن ۳۰ سلگی هر ۵ سال یک‌بار است.

افزایش دستگاه‌های استاندارد موجب کاهش هزینه‌های درمانی یا تکرار غیرضروری تست‌ها می‌شوند. به‌عنوان مثال انجام تست cobas در آزمایشگاه دولتی موجب کاهش هزینه پرداختی بیمار در دراز‌مدت می‌گردد.

ویروس HPV در انواع کم‌خطر، موجب بروز زگیل تناسلی نیز می‌شود که درمان کامل و ریشه‌کنی ندارد و مشکلات روحی، روانی و مشکلات زناشویی ایجاد می‌کند. در حال حاضر ویروس HPV پر دردسرتر از ویروس HIV است و افزایش آگاهی جامعه در مورد نحوۀ انتقال، پیشگیری و آموزش به جوانان در راستای برخورداری از ارتباطات سالم از مهم‌ترین عوامل پیشگیری محسوب می‌شود.