یبوست در نوزادان معمولا به معنای مدفوع سفت، دفع دشوار یا فاصله طولانی بین اجابت مزاج است. در بیشتر موارد، تغییرات رژیم غذایی یا روش‌های ساده خانگی کمک‌کننده هستند، اما اگر همراه با استفراغ، خون در مدفوع یا شکم‌درد شدید باشد، باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
درمان یبوست شامل ماساژ شکم، تغییر رژیم، مصرف مایعات و در صورت نیاز دارو (مثل شیاف گلیسیرین یا قطره مخصوص نوزاد به تجویز پزشک) است.
گاهی نوزاد حتی چند روز مدفوع نمی‌کند و طبیعی است، اما اگر مدفوع سفت، همراه با گریه، خون یا شکم درد باشد، نیاز به درمان و بررسی دارد.
آیا طبیعی است که نوزادم چند روز مدفوع نکند؟ این یکی از پرتکرارترین سوالات والدین است. بسیاری از نوزادان به‌خصوص نوزادان شیرخوار، الگوهای متفاوتی در دفع دارند و همیشه کم بودن دفعات به معنای یبوست نیست. با این حال، شناخت علائم واقعی یبوست و روش‌های درست برخورد با آن، اهمیت زیادی دارد.
یبوست در نوزادان چگونه است؟
یبوست در نوزادان به حالتی گفته می‌شود که مدفوع:
- سفت و خشک باشد.
- دفع آن برای نوزاد دردناک یا دشوار باشد.
- با فاصله بیش از حد بین دفعات همراه باشد (مثلا بیشتر از ۵–۷ روز در شیرخوار).
- دفع همراه با زور زدن یا گریه.
طبق توصیه آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، حتی اگر نوزاد با شیر مادر تنها هفته‌ای یک بار مدفوع کند؛ مدفوع نرم باشد، یبوست محسوب نمی‌شود.نکته مهم: یبوست نوزاد شیرخوار با شیر مادر بسیار نادر است. حتی اگر نوزاد یک بار در هفته مدفوع کند؛ اما مدفوع نرم باشد، یبوست نیست.
مطالعه بیشتر: واکسن های ضروری نوزاد
دلایل یبوست در نوزادان
نوع تغذیه
- نوزادان که شیر مادر میخورند، کمتر دچار یبوست می‌شوند.
- شیرخشک غلیظ یا رقیق سازی اشتباه می‌تواند باعث یبوست شود.
شروع غذای کمکی
مصرف زودهنگام یا زیاد برنج ممکن است یبوست ایجاد کند. جایگزین بهتر: اوتمیل (جو دوسر).
کمبود مایعات
نوشیدن ناکافی آب (در سنین بالای ۶ ماه).
دلایل دیگر به شرح زیر است:
- یبوست در نوزادان شیر خشکی: فرمول غلیظ یا حساسیت به ترکیبات شیرخشک.
- یبوست نوزاد با شیر مادر: نادر؛ گاهی به علت کمبود مایعات مادر یا تغییر رژیم غذایی.
- یبوست نوزاد با شروع غذای کمکی (۶ ماه به بالا): مصرف زیاد برنج، کمبود فیبر یا آب.
- یبوست نوزاد یک ماهه یا دو ماهه: ممکن است ناشی از نارس بودن سیستم گوارشی یا خطای تغذیه‌ای باشد.
درمان‌های ایمن یبوست در نوزادان
قبل از هر اقدامی باید سن نوزاد در نظر گرفته شود:
زیر ۶ ماه:
- در نوزادان شیرمادر: اغلب نیازی به اقدام خاصی نیست.
- در صورت لزوم، طبق نظر پزشک می‌توان مقدار کمی آب یا آبمیوه طبیعی (مثل گلابی یا آلو) از ۳ ماهگی به بعد امتحان کرد (حداکثر ۳۰ میلی‌لیتر در روز به ازای هر ماه سن).
۶ ماه به بالا (شروع غذای کمکی):
- استفاده از پوره میوه‌ها (گلابی، آلو و هلو).
- جایگزینی برنج با اوتمیل.
- مصرف سبزیجات پوره شده (کدو و نخود فرنگی).
روش‌های غیر دارویی:
- ماساژ شکم نوزاد.
- حرکت دوچرخه‌وار پاها.
- حمام آب گرم برای ریلکس شدن.
روش دارویی:
شیاف گلیسیرین تنها در موارد خاص و با تجویز پزشک باید برای یبوست در نوزادان استفاده شود.
درمان خانگی یبوست نوزاد
- ماساژ شکم و حرکت پاها شبیه دوچرخه.
- حمام آب گرم برای ریلکس شدن عضلات.
- تغییر رژیم مادر (در نوزاد شیر مادر): مصرف میوه‌های ملین مثل گلابی و آلو.
- مایعات بیشتر (در نوزاد بالای ۶ ماه): کمی آب یا آبمیوه طبیعی (آلو، گلابی).
مطالعه بیشتر: زردی در نوزادان
درمان فوری یبوست نوزاد
اگر نوزاد خیلی ناراحت است:
- در شرایط خاص و با تجویز پزشک می‌توان از قطره برای یبوست نوزاد یا شیاف گلیسیرین استفاده کرد.
- در نوزاد سه ماهه به بالا، پزشک ممکن است قطره ملین مخصوص نوزاد را تجویز کند.
- استفاده خودسرانه از شربت یا داروی بزرگسالان خطرناک است.
دارو برای یبوست نوزاد
- قطره برای یبوست نوزاد (۳ ماهه به بالا): فقط تحت نظر پزشک.
- شیاف گلیسیرین: درمان کوتاه مدت، نه مداوم.
- شربت برای یبوست کودکان (مثل لاکتولوز): برای کودکان بزرگ‌تر (نه نوزاد زیر ۶ ماه).
- شربت خارجی برای یبوست کودکان نیز وجود دارد؛ اما باید توسط پزشک انتخاب شود.
- داروی گیاهی برای کارکردن شکم نوزاد؛ تنها برخی موارد ایمن (مثل آلو) به صورت پوره یا آبمیوه برای بالای ۶ ماه مجازند. شربت‌های گیاهی بازار بدون مشورت پزشک توصیه نمی‌شوند.
مطالعه بیشتر: کولیک نوزاد
مدفوع نوزاد و زمان طبیعی دفع
- نوزاد شیر مادر: ممکن است از چند بار در روز تا یک بار در هفته مدفوع کند.
- نوزاد شیر خشک: معمولا ۱–۲ بار در روز.
- تغییر رنگ مدفوع (زرد، سبز، قهوه‌ای) طبیعی است؛ اما مدفوع خونی یا سیاه غیرطبیعی است.
یبوست مزمن کودکان (بیش از ۳ سال)
در کودکان بالای ۳ سال، یبوست مزمن ممکن است ناشی از عادت‌های غذایی کم فیبر، کم تحرکی یا مشکلات روانی (ترس از توالت) باشد. درمان شامل:
- افزایش مصرف فیبر (میوه، سبزیجات).
- مایعات کافی.
- داروهای ملین ایمن به دستور پزشک.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نوزاد دچار چنین علائمی شد، می‌توانید به بیمارستان مریم مراجعه کنید:
- در ۴۸ ساعت اول زندگی مدفوع نکرده باشد.
- استفراغ‌های مکرر یا سبز رنگ داشته باشد.
- خون در مدفوع دیده شود.
- شکم سفت و متورم داشته باشد.
- رشد و وزن‌گیری مناسب نداشته باشد.
مطالعه بیشتر: تب در نوزادان
پرسش‌های متداول (FAQ)
آیا هر نوزادی که چند روز مدفوع نمی‌کند یبوست دارد؟
خیر؛ تا زمانی که مدفوع نرم و بدون درد دفع شود، طبیعی است.
آیا می‌توان به نوزاد زیر ۶ ماه آب داد؟
به طور معمول خیر؛ مگر به توصیه پزشک برای درمان یبوست.
آیا روغن زیتون در درمان یبوست در نوزادان موثر است؟
خیر؛ استفاده خوراکی از روغن زیتون برای نوزاد توصیه نمی‌شود، مگر در شرایط خاص و به توصیه پزشک.
بهترین میوه برای رفع یبوست نوزاد کدام است؟
آلو، گلابی و هلو (به صورت پوره یا آبمیوه طبیعی برای بالای ۶ ماه).
آیا می‌توان از داروهای ملین بزرگسالان برای نوزاد استفاده کرد؟
خیر؛ این کار می‌تواند خطرناک باشد. فقط داروی رفع یبوست نوزاد و تحت نظر پزشک مجاز هستند.
یبوست نوزاد یک ماهه چگونه است؟
اگر مدفوع سفت، خشک یا همراه با زور زدن شدید باشد، یبوست است.
علت یبوست نوزاد با شیر مادر چیست؟
کمبود مایعات یا تغییر رژیم غذایی مادر.
درمان فوری یبوست نوزاد چیست؟
ماساژ شکم، ورزش پا به پا و در صورت نیاز شیاف گلیسیرین یا قطره ملین با تجویز پزشک.
چه دارویی برای یبوست نوزاد مناسب است؟
قطره ملین یا شیاف مخصوص نوزاد، فقط به دستور پزشک.
چند روز مدفوع نکردن نوزاد طبیعی است؟
در نوزاد شیرمادر حتی تا ۷ روز طبیعی است، اگر مدفوع نرم باشد.
داروی گیاهی برای کارکردن شکم نوزاد چیست؟
پوره آلو یا گلابی در نوزاد بالای ۶ ماه. داروهای گیاهی آماده توصیه نمی‌شوند.
یبوست نوزاد هفت ماهه با شروع غذای کمکی شایع است؟
بله؛ مصرف زیاد برنج یا کمبود فیبر علت اصلی است.
شربت برای یبوست کودکان چیست؟
شربت لاکتولوز یا PEG، ولی فقط برای کودکان بزرگ‌تر به‌تجویز پزشک.
نوزادم ۳ روز مدفوع نکرده، طبیعی است یا یبوست گرفته؟
برای نوزاد ۳ روزه، اگر شیر مادر می‌خورد و شکمش نرم است، ۳ روز بدون مدفوع معمولا طبیعی است و لزوما یبوست نیست. اما اگر باد معده، گریه زیاد نوزاد، خون در مدفوع یا سختی شکم وجود دارد، نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
علت یبوست در نوزادان زیر یک ماه؟
در نوزادان زیر یک ماه، یبوست نادر است. ۳ روز بدون مدفوع معمولا طبیعی است اگر شکم نرم باشد و علائم خطر (خون، سفتی شکم، بی حالی) وجود نداشته باشد.
منابع:
بدون دیدگاه