شاید خیلی از افراد زمانی که مبتلا به سرطان ریه شدند از آن خبر نداشتند، برای مثال می‌توانیم اینطور توضیح دهیم که یک روز از خواب بیدار شدند و احساس کردند که یک سرفه خشک آنها را اذیت می‌کند و هرچه می‌گذرد، بهتر نمی‌شود.
چند روز بعد، احساس خستگی و صدای خش‌دار هم اضافه شده است، به طوری که انگار یک چیزی سینه را فشار می‌دهد.
شاید اغلب تصور کنند که یک سرماخوردگی ساده‌ست؛ اما شاید پشت این نشانه‌های کوچک، یک داستان بزرگ‌تر پنهان شده باشد به اسم سرطان ریه.
سرطان ریه یکی از شایع‌ترین و در عین حال مرگ‌بارترین سرطان‌هاست که به دلیل رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها در بافت ریه ایجاد می‌شود. با توجه به آمارها، مرگ و میر ناشی از آن بیشتر از سایر سرطان‌هاست.
در بسیاری از بیماران دیده‌ایم که این عارضه بدون علائم اولیه ظاهر شده و در مراحل پیشرفته تشخیص داده شده است.
در بیشتر موارد عوامل اصلی ابتلا به آن سیگار است؛ اما نه همیشه. بعضی از بیمارانی هم داشته‌ایم، حتی یک نخ هم نکشیدند؛ اما باز هم درگیر سرطان شدند.
این نکته را به خاطر داشته باشید که هرچه مدت زمان بیشتری سیگار مصرف کنید، احتمال ابتلا به آن بیشتر می‌شود. از آن طرف با ترک سیگار، حتی پس از سال‌ها مصرف، بسیاری توانسته اند جان خود را از این بیماری و دیگر عارضه های آن نجات دهند.
چه اتفاقی در ریه‌ها می‌افتد؟
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های ریه به طور غیرقابل کنترل شروع به تقسیم و تکثیر می‌کنند. این رشد بی‌وقفه باعث تشکیل توده‌هایی به نام تومور می‌شود که عملکرد طبیعی ریه را مختل می‌کنند. در برخی موارد، سلول‌های سرطانی از سایر اندام‌های بدن به ریه‌ها منتقل می‌شوند که به آن سرطان متاستاتیک به ریه می‌گویند.
در حالت طبیعی، سلول‌های بدن برای رشد، ترمیم و جایگزین شدن با سلول‌های مرده، تقسیم می‌شوند. گاهی اوقات، این سلول‌ها دچار جهش یا تغییرات ژنتیکی می‌شوند و حتی زمانی که نیازی به تقسیم بیشتر نیست، همچنان به رشد و تکثیر ادامه می‌دهند.
این رشد بیش از حد طبیعی باعث ایجاد توده‌هایی به نام تومور می‌شود که باعث مختل شدن عملکرد طبیعی اندام‌ها، از جمله ریه می‌شود.
انواع سرطان ریه
پزشک متخصص در این باره اینطور می گوید که همه سرطان های ریه شبیه به هم نیستند. ما دو نوع اصلی داریم:
سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC)
بیشتر مواردی که می‌بینیم از این نوع است. اگر این مورد را زود شناسایی کنیم، شانس کنترل و درمان آن بیشتر می‌شود. بعضی از زیرمجموعه‌هاش مثل آدنوکارسینوما حتی ممکن است در افرادی ظاهر شود که هیچ وقت سیگار نکشیدن.
سرطان ریه سلول کوچک (SCLC)
این نوع کمی تهاجمی‌تر است. رشدش سریع‌تری دارد و معمولا زمانی که تشخیص می‌دهیم، به قسمت‌های دیگر بدن هم سرایت کرده است. بیشتر هم تو افرادی می‌بینیم که سال‌ها سیگار کشیدن.
سوالی که اینجا برای بیمار مطرح می‌شود که اگر من سیگار بکشم، حتما سرطان می‌گیرم؟ در ادامه به پاسخ این سوال می‌پردازیم.
آیا فقط سیگاری‌ها در خطرن؟
نه الزاما، اما خطر ابتلا به این بیماری به مراتب بالاتر می‌رود. واقعیت این است که مصرف سیگار، اصلی‌ترین عامل خطر ابتلا به این سرطان است.
هرچی بیشتر و طولانی‌تر مصرف کنید، احتمال ابتلا هم بیشتر می‌شود. خوشبختانه ترک سیگار حتی بعد از سال‌ها این خطر را کاهش می‌دهد.
نکته مهم‌تر این است که فقط سیگاری‌ها در معرض خطر نیستند. عوامل دیگه‌ای مانند آلودگی هوا، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی یا حتی وراثت از دیگر موارد تاثیرگذارند.
سرطان ریه چطور پیشرفت می کند
حالا اجازه بدید کمی دقیق‌تر در مورد مراحل پیشرفت سرطان براتون توضیح بدم، درک این مراحل برای انتخاب روش درمانی مناسب بسیار ضروری است.
طبقه بندی میزان پیشرفت سرطان، به ما کمک می‌کند بدانیم بیماری در چه حدی بوده و چقدر گسترش پیدا کرده است. این مرحله بندی بر اساس چهار معیار اصلی انجام می‌شود:
- اندازه تومور اولیه
- میزان نفوذ تومور به بافت‌های اطراف
- درگیری گره‌های لنفاوی
- متاستاز یا همون گسترش سرطان به سایر اندام‌ها
بر همین اساس، به گفته پزشک متخصص به طور کلی در چهار مرحله اصلی طبقه‌بندی می‌شود:
مرحله اول
در این مرحله تومور هنوز کوچک بوده و به گره‌های لنفاوی یا سایر نواحی بدن سرایت نکرده است. در واقع، بیماری هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد و شانس درمان موثر طبیعتا بیشتر است.
مرحله دوم
تومور در این مرحله بزرگ‌تر شده است و ممکن است به گره‌های لنفاوی نزدیک نفوذ کرده باشد. همچنان بیماری در محدوده قفسه سینه باقی مانده؛ اما سطح درگیری افزایش یافته است.
مرحله سوم
در این وضعیت، سرطان به بافت‌های اطراف ریه مانند دیواره قفسه سینه، نای یا بخش‌های میانی قفسه نفوذ کرده است. معمولا در این مرحله، درمان پیچیده‌تر و ترکیبی از چند روش خواهد بود.
مرحله چهارم
این مرحله پیشرفته‌ترین وضعیت بیماری است. سلول‌های سرطانی به سایر اندام‌های بدن مانند کبد، استخوان‌ها یا مغز گسترش پیدا کرده‌اند. در این مرحله، هدف درمان بیشتر بر کنترل بیماری و افزایش کیفیت زندگی متمرکز می‌شود.
برای مشخص شدن دقیق مرحله بیماری، معمولا از ترکیبی از روش‌های تصویربرداری، نمونه برداری بافت و آزمایش‌های تخصصی استفاده می‌کنیم. هرچه این تشخیص دقیق‌تر باشد، انتخاب درمان هم هدفمندتر و موثرتر خواهد بود.
آیا سرطان ریه بدون علامت می‌ماند؟
بله، ممکن است برای مدت طولانی بدون علائم خاصی پیشرفت کند. گاهی ممکن است تا ۵ تا ۱۰ سال به‌طور پنهان رشد کند و بیمار هیچ علائمی احساس نکند. به همین دلیل غربالگری و تشخیص زودهنگام به خصوص برای افرادی که در معرض خطر هستند، ضروری است.
علائم؛ مراقب چه مواردی باشیم؟
متخصص در ادامه در خصوص این بیماری می‌گوید: همانطور که توضیح دادم، علائم معمولا در مراحل اولیه نامشخص و شبیه به علائم بیماری‌های دیگری مانند سرماخوردگی یا آسم است. برخی از نشانه‌های رایج عبارتند از:
- سرفه‌ای که بهبود نمی‌یابد یا به مرور زمان شدیدتر می‌شود.
- تنگی نفس
- درد یا ناراحتی در ناحیه قفسه سینه
- سرفه همراه با خون
- تغییر صدا یا گرفتگی صدا
- کاهش اشتها و وزن بدون دلیل مشخص
علائمی مانند این‌ها می‌توانند به عنوان هشداردهنده‌هایی باشند که نیاز به توجه فوری دارند. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، به خصوص اگر سابقه مصرف سیگار دارید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
اولین علائم سرطان ریه
آقای دکتر من هیچ علائم خاصی ندارم؛ اما با توجه به توضیحات شما نگرانم. واقعا از کجا باید بفهمم که ممکنه مشکلی باشه؟
پزشک در پاسخ اینطور می‌گوید: نگرانی شما قابل درک است. یکی از سخت‌ترین چیزها درباره سرطان ریه اینه که در مراحل اولیه معمولا علائم واضحی ندارد یا علائم خیلی شبیه سرماخوردگی یا عفونت‌های تنفسی ساده‌ست. برای همین هم خیلی‌ها متوجهش نمی‌شن تا زمانی که بیماری پیشرفت کند.
یعنی در مراحل اول هیچ نشونه‌ای نیست؟ پزشک اینطور پاسخ می‌دهد: بعضی علائم نشانه اولیه هستند. به‌طور مثال اگر کسی سرفه‌ای دارد که مدت زیادی طول کشیده یا به‌مرور شدیدتر شده یا اگر مرتب دچار عفونت‌های تنفسی مثل ذات‌الریه یا برونشیت می‌شود که کامل هم بهبود پیاده نمی‌کند، این موارد می‌تواند زنگ خطر باشند.
به طور کلی موارد دیگری مانند تنگی نفس بدون دلیل، احساس درد در قفسه سینه، گرفتگی صدا که طولانی شده یا حتی کاهش وزن ناگهانی بدون رژیم یا تغییر در سبک زندگی همه این موارد از علائمی هستند که نباید بی‌توجه از کنارشون گذشت.
سوالی که از سمت بیمار پیش می‌آید این است که هرکس این علائم را داشت باید فکر کند سرطان دارد؟ پزشک در پاسخ به سوال اینطور می‌گوید: همیشه اینطور نیست، خیلی از این علائم ممکنه مربوط به بیماری‌های دیگر باشند.
مهم این است که اگر این علائم مداوم بود یا شدت گرفت، باید بررسی دقیق‌تری انجام دهید. به خصوص برای افرادی که ریسک بالاتری دارند، مانند کسانی که سیگار می‌کشند یا سابقه خانوادگی سرطان دارند.
در افرادی که در معرض خطر بالا هستند، ما معمولا غربالگری با روش‌هایی مانند سی تی اسکن کم دوز را توصیه می‌کنیم. این روش توده‌هایی را نشان می‌دهد که هنوز علامت‌دار نشدند و خیلی زود وارد مرحله درمان می‌شویم.
مدت زمان رشد پنهان سرطان ریه
برخی بیماران زمانی که برای بررسی علائم به ما مراجعه می‌کنند، تعجب می‌کنند که چطور توموری در ریه‌شان سال‌ها بدون هیچ علامتی رشد کرده باشد.
واقعیت این است که بعضی از انواع این بیماری می‌توانند در بازه‌ای بین ۵ تا ۱۰ سال به‌صورت پنهان و بدون نشانه‌های آشکار پیشرفت کنند.
این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله نوع سلولی تومور، محل دقیق رشد اون در ریه و شرایط جسمی فرد. برای مثال، اگر تومور در بخش‌های محیطی ریه قرار گرفته باشد و به نواحی مرکزی یا راه‌های هوایی اصلی نزدیک نباشد، ممکن است تا مدت‌ها علامتی ایجاد نکند.
به همین دلیل ما همیشه به افرادی که در معرض خطر بالاتری هستند، مانند افراد سیگاری یا کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان ریه دارند، توصیه می‌کنیم که غربالگری را فراموش نکنند.
علت ابتلا به سرطان ریه چیست؟
این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های طبیعی ریه دچار اختلال در چرخه رشد و تقسیم خود می‌شوند. در بدن، سلول‌ها به‌طور منظم تقسیم می‌شوند و پس از مدتی وارد مرحله‌ای به نام مرگ برنامه‌‌ریزی شده خواهند شد.
اما در برخی شرایط، این روند طبیعی مختل می‌شود و سلول‌ها بدون توقف شروع به تکثیر می‌کنند. نتیجه این تکثیر غیرقابل کنترل، توده‌ای به نام تومور شکل می‌گیرد که می‌تواند به بافت‌های اطراف آسیب برساند یا حتی از طریق خون و سیستم لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا کند.
دلیل دقیق این تغییر رفتار سلول‌ها در همه افراد مشخص نیست؛ اما شواهد علمی نشان می‌دهد که برخی عوامل، احتمال بروز این تغییرات را افزایش می‌دهند.
از مهم‌ترین این عوامل می‌توان به مصرف سیگار، تماس طولانی مدت با مواد شیمیایی خاص، آلودگی هوا، سابقه خانوادگی و برخی بیماری‌های زمینه‌ای ریوی اشاره کرد. باید توجه داشت حتی افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند نیز ممکن است به دلایل ژنتیکی یا محیطی در معرض ابتلا قرار بگیرند.
عوامل خطر ابتلا به سرطان ریه
آقای دکتر راستش خیلی نگرانم، در خانواده ما کسی سرطان ریه نداشته، ولی من سال‌هاست سیگار می‌کشم. می‌خوام بدونم واقعا چقدر در خطرم؟
حقیقت اینه که بزرگ‌ترین عامل خطر، مصرف سیگار است. حدود ۸۰ درصد از مرگ‌های ناشی از این بیماری، به‌طور مستقیم با مصرف دخانیات ارتباط دارد. هرچه بیشتر سیگار بکشید و مدت زمان مصرف طولانی‌تر باشد، خطر بیشتر می‌شود.
حتی افرادی که خودشان سیگار نمی‌کشند اما در معرض دود سیگار دیگران قرار می‌گیرند، یعنی به اصطلاح دود دست دوم، باز هم در معرض خطر هستند. این مورد هم می‌تواند آسیب جدی به ریه بزند.
قرار گرفتن در معرض مواد سرطان زا
مواجهه طولانی مدت با مواد خاصی مانند:
- آزبست
- رادون
- اورانیوم
- گاز دیزل
- آلودگی هوا
- پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه
یک مورد دیگر هم پرتودرمانی است. اگر کسی قبلا در ناحیه قفسه سینه پرتودرمانی شده باشد، به طور مثال به دلیل سرطان پستان یا لنفوم، احتمال اینکه بعدها به سرطان ریه مبتلا شود، وجود دارد.
سابقه خانوادگی
سابقه ابتلا به این بیماری در افرادی مانند پدر، مادر یا خواهر و برادر شما را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌دهد، حتی اگر سیگاری نباشید.
آیا ویپ می‌تواند باعث سرطان ریه شود؟
من چند وقته سیگار رو کنار گذاشتم و فقط ویپ می‌کشم.
پزشک در پاسخ اینطور می‌گوید ویپ یا همون سیگار الکترونیکی، با اینکه خیلی‌ها فکر می‌کنند سالم‌تر از سیگار است؛ اما واقعیت این است که هنوز اطلاعات کامل و قطعی درباره عوارض بلند مدت آن نداریم.
در مایع آن معمولا نیکوتین، مواد طعم‌‌دهنده و ترکیبات شیمیایی دیگری وجود دارد که وقتی استنشاق می‌شوند، امکان آسیب به بافت ریه وجود دارد.
یعنی ممکن است مثل سیگار خطرناک باشه؟
بعضی از ترکیباتی که در بخار ویپ است، خاصیت سرطان‌زا دارند. حتی مطالعاتی نشان دادند که این بخار باعث التهاب مزمن، آسیب سلولی یا اختلالات تنفسی شود. در حقیقت تنها ظاهرش متفاوت شده است.
آیا افراد غیر سیگاری ممکن است به سرطان ریه مبتلا شوند؟
متاسفانه باید بدونیم که این بیماری فقط مخصوص افراد سیگاری نیست. حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، هیچ وقت سیگار نکشیدند. ممکنه که افراد غیر سیگاری هم در معرضش قرار بگیرند.
دلایل احتمالی در افراد غیر سیگاری به شرح زیر است:
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران
- آلودگی هوای شدید
- تماس با مواد شیمیایی خطرناک مانند آزبست یا رادون
- سابقه خانوادگی
- عوامل ژنتیکی یا التهابات مزمن ریوی
چگونه تشخیص داده می‌شود؟
چطور متوجه می‌شیم که سرطان ریه داریم؟ چطور این بیماری تشخیص داده میشه؟
تشخیص معمولا از طریق چند مرحله مختلف انجام می‌شود. این شامل معاینه اولیه، آزمایش‌های تصویربرداری و گاهی هم بیوپسی می‌شود.
معاینه اولیه
در اولین جلسه، علائم بررسی می‌شود. به طور مثال سرفه مزمن، تنگی نفس یا کاهش وزن بدون دلیل. بعد از این معاینه، معمولا آزمایش خون و عکس ساده قفسه سینه (X-ray) را تجویز می‌شود. این‌ها به ما کمک می‌کنند تا شرایط عمومی شما رو ارزیابی کنیم. اما در مراحل ابتدایی، عکس ساده ممکن است تومورهای کوچک را نشان ندهد.
تصویربرداری پیشرفته
در صورت مشاهده موارد مشکوک، برای بررسی دقیق‌تر ممکن است چنین مواردی را توصیه کنم:
- سی‌تی‌اسکن (CT Scan)
- PET/CT Scan
- MRI یا اسکن استخوان (در صورت لزوم)
- بیوپسی (نمونه برداری)
در صورتی که در تصویربرداری‌ها مورد مشکوکی دیده شود، نمونه‌‌برداری از بافت ریه جهت بررسی دقیق زیر میکروسکوپ انجام می‌شود.
نتیجه بیوپسی تعیین می‌کند که آیا سلول‌ها سرطانی هستند، از چه نوعی هستند و چه درمانی برای بیمار مناسب‌تر است.
آیا عکس ساده قفسه سینه (X-ray) می‌تواند سرطان ریه را نشان دهد؟
عکس ساده قفسه سینه یا اشعه ایکس به‌طور کلی برای بررسی وضعیت ریه‌ها استفاده می‌شود؛ اما باید بگم که دقتش در تشخیص تومورهای ریه، مخصوصا در مراحل اولیه، خیلی پایین‌تر از روش‌های تصویربرداری پیشرفته مانند سی تی اسکن است.
یعنی برخی تومورها حتی ممکن است در عکس ساده قابل مشاهده نباشند، به‌خصوص اگر خیلی کوچک یا پشت استخوان‌ها مثل دنده‌ها پنهان شده باشند.
آزمایش‌های تشخیصی
برای تشخیص دقیق، باید مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و معاینات انجام شود. این مراحل به من کمک می‌کند تا وضعیت شما رو بهتر ارزیابی شده و نوع و مرحله سرطان را تشخیص داده شود.
این فرایند شامل آزمایش خون، تصویربرداری، نمونه برداری یا بیوپسی و در برخی موارد آزمایش‌های مولکولی ژنتیکی است.
آزمایش‌های خون
خود آزمایش خون به تنهایی نمی‌تواند سرطان ریه را تشخیص دهد؛ اما کمک می‌کند که وضعیت عمومی بدن بررسی و مشخص شود کبد، کلیه‌ها و مغز استخوان به خوبی کار می‌کنند یا خیر. این اطلاعات کمک می‌کند تا متوجه شد بدن شما آمادگی لازم برای درمان‌هایی مثل جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی را دارد یا خیر.
تصویربرداری
عکس قفسه سینه (X-ray)
یک روش اولیه برای بررسی ناهنجاری‌های ریوی است؛ اما دقت پایینی در تشخیص تومورهای کوچک دارد.
سی تی اسکن (CT scan)
تصاویر دقیق‌تری از بافت ریه، تومورها و غدد لنفاوی درگیر ارائه می‌دهد. این روش اولین قدم تخصصی برای بررسی بیشتر یک ناحیه مشکوک است.
PET/CT scan
ترکیبی از سی تی و اسکن رادیواکتیو است که برای بررسی میزان گسترش سرطان به سایر قسمت‌های بدن، به خصوص پس از تشخیص اولیه، استفاده می‌شود.
نمونه برداری (بیوپسی)
بیوپسی فرایند برداشت نمونه‌ای از بافت یا مایع بدن است که در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا وجود سلول‌های سرطانی و نوع آن مشخص شود.
آزمایش‌های ژنتیکی
پس از بیوپسی ممکن است نمونه بافت برای شناسایی جهش‌های ژنتیکی خاص آزمایش شود. وجود این جهش‌ها می‌تواند پزشک را به سمت درمان‌های هدفمند هدایت کند.
بدون دیدگاه