جلوگیری از بارداری یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در بین زوج‌های جوان است. روش‌هایی که از طریق آن بتوانند کنترل کاملی بر باروریشان داشته باشند. استفاده از روش‌های جلوگیری از حاملگی سابقه‌ای دراز مدت دارد و تاریخچۀ آن به عهد باستان برمی‌گردد.
امروزه در جامعۀ مدرن، کنترل ارادیِ باروری، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. کنترل کارآمد تولیدمثل، زنان را قادر می‌سازد تا به اهداف دیگر خود دست پیدا کنند. پرکاربردترین روش‌های جلوگیری از حاملگی در کشورهای پیشرفته، به‌ترتیب شیوع، شامل موارد زیر می‌شود:
- عقیم‌سازی
- قرص‌های ضدبارداری خوراکی
- استفاده از کاندوم
کاندوم‌های لاتکس و سایر روش‌های سدی (barrier) خطر ابتلا به بیماری‌های آمیزشی منتقل شده از راه جنسی و نیز سرطان دهانه رحم (سرطان سرویکس) را کاهش می‌دهند.
برخی از روش‌ها، مانند استفاده از آیودی یا ایمپلنت‌های زیرجلدی در ابتدا، به هزینۀ زیادی نیاز دارند که در برخی از کشورها، از جمله کشور ما رشد گسترده‌ای داشته است، اما محافظت ایجاد شده توسط آنها طولانی مدت است و هزینۀ سالانۀ کمی به‌همراه دارند.
وسایل داخلی رحمی یا آیودی به اندازۀ بستن لوله‌ها مؤثر هستند و خطر درازمدت عفونت لگنی را افزایش نمی‌دهند.
چند روش جلوگیری وجود دارند که کارایی آنها معادل عقیم‌سازی است، اما به‌طور کامل برگشت‌پذیرند. مزیت مهم همۀ این روش‌ها در این است که، در هنگام فراموشی کاربر، احتمال حاملگی بسیار پایین است.
در موارد فراموشی، میزان حاملگی کمتر از دو مورد در هر یک درصد است. این روش‌ها، بدون نیاز به توجه از طرف کاربر، حداقل به‌مدت چند سال مؤثر هستند و جزء بی‌خطرترین روش‌ها محسوب می‌شود که شامل موارد زیر است:
- ایمپلنت‌های زیرجلدی لوونورژسترل
- آیودی‌های حاوی مس، مانند T38A مسی و آیودی‌های آزادکنندۀ لوونورژسترل
- قرص‌های ضدبارداری خوراکی
- برچسب یا patch و حلقۀ واژینال
همگی در صورت استفادۀ صحیح، سبب جلوگیری از حاملگی می‌شوند، اما همگی خطر ترمبوژ وریدی و ترمبوآمبولیسم را افزایش می‌دهند.
ترکیبات به شکل قرص‌های ضدبارداری خوراکی با دوز کم هورمون که در حال حاضر موجود هستند، خطر حملۀ قلبی را در زنان غیر سیگاری جوان‌تر از ۳۵ سال که فاقد سایر عوامل خطر بیماری عروقی هستند افزایش نمی‌دهند.
یکی از سؤالات مهمی که کاربران دربارۀ قرص‌های ضدبارداری دارند، این است که آیا، مصرف این قرص‌ها عوارضی مثل افزایش احتمال بروز سرطان پستان را دارد؟
در پاسخ باید بگوئیم که، هنوز هم میان متخصصان و پزشکان، دربارۀ ارتباط بین مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی و سرطان پستان، اختلاف نظر وجود دارد، اما تحقیقات نشان داده است که قرص‌ها افزایش چشمگیری در ابتلا به سرطان پستان ایجاد نمی‌کنند، علاوه بر اینها، منافعی که این قرص‌ها ایجاد می‌کند، بیشتر از عوارض آن است.
استفاده از شکل تزریقی صرفا پروژستینی یا ایمپلنت‌های صرفا پروژستینی با میزان بروز حاملگی بسیار کم همراه است و خطر ترومبوز یا استروژن را به‌دنبال ندارد. مصرف این قرص‌ها، علاوه بر جلوگیری از بارداری، مزایای دیگری، مانند کاهش خطر سرطان آندومترو تخمدان هم دارد.
جلوگیری اورژانسی
مؤثرترین روش فوری جلوگیری از حاملگی، استفاده از قرص ۱/۵ میلی‌گرم لوونورژسترول است. کارایی این قرص تا ۲۴ ساعت اول بعد از نزدیکی در بیشترین حد خود است، اما تا ۵ روز بعد از نزدیکی هم می‌توان از آن استفاده کرد.
یکی دیگر از روش های مؤثر برای جلوگیری اورژانسی، جاگذاری آیودی مسی T380A تا ۵ روز بعد از نزدیکی جنسی محافظت نشده است، این روش، حتی از روش‌های هورمونی نیز مؤثرتر است.
جلوگیری بی‌خطر و دائمی از حاملگی از طریق لاپاراسکوپی یا مینی‌لاپاراتومی با استفاده از الکتروکوتر دو قطبی، سالپنژکتومی (برداشتن لوله یا قسمتی از آن) یا گذاشتن نوار، حلقه یا گره صورت می‌گیرد.
روش‌هایی برای جلوگیری از رسیدن اسپرم به تخمک
کاندوم برای آقایان
کاندوم‌های زنانه و مردانه از انواع روش‌های پیشگیری از بارداری هستند که از عفونت‌های مقاربتی (STIs) نیز جلوگیری می‌کند. در صورتی که کاندوم مردانه به طرز صحیح استفاده شود برای جلوگیری از بارداری موثر است.
برای طرز صحیح استفاده از کاندوم باید به این موارد توجه داشته باشید:
- اندازه مناسبی را انتخاب کنید.
- سر کاندوم را فشار دهید تا هوا خارج شود.
- کاندوم را باید روی آلت باز کنید و مواظب باشید که پاره نشود.
- به هیچ وجه نباید کاندوم استفاده شده را مجدد استفاده کنید.
اغلب کاندوم‌ها از جنس لاتکس هستند؛ اما در صورت حساسیت داشتن به لاتکس، انواع دیگری وجود دارد.
کاندوم زنانه
کاندوم زنانه نیز روش پیشگیری مناسبی برای رسیدن اسپرم به تخمک است و همچنین می‌توان از بیماری‌های مقاربتی نیز جلوگیری کرد. استفاده از این روش برای جلوگیری تا ۸۰ درصد موفقیت‌آمیز است.
دیافراگم
این روش نیز برای جلوگیری از بارداری موثر است و خانم باید داخل واژن قرار دهد. قبل از هر بار استفاده، باید اسپرم کش روی دیافراگم زده شود. اگر این روش همراه با اسپرم کش باشد، نزدیک به ۹۰ درصد برای جلوگیری از بارداری موثر است.
قبل از رابطه جنسی، دیافراگم را تا دهانه رحم ببرید و طوری جای دهید که با حرکت کردن و سرفه جابه‌جا نشود. باید حداقل به مدت ۶ ساعت پس از رابطه دیافراگم در جای خود باقی بماند تا اثرگذاری داشته باشد، همچنین نباید بیش از ۲۴ ساعت در واژن بماند.
نکته دیگر در خصوص این روش جلوگیری این است که از بیماری‌های مقاربتی جلوگیری نمی‌کند.
کلاهک دهانه رحم
کلاهک یا کاپ دهانه رحم جنس سیلیکونی نرمی دارد که در انتهای واژن قرار می‌گیرد. این کاپ سیلیکونی دهانه رحم را می‌پوشاند تا مانع رسیدن اسپرم به تخمک شود.
اینطور تخمین زده شده که اثر بخشی آن برای جلوگیری از بارداری ۷۰ تا ۸۵ درصد است و در برابر بیماری‌های مقاربتی محافظت نمی‌کند.
اسفنج ضد بارداری
این اسفنج از جنس فوم پلی اورتان بوده و اسپرم کش دارد. این مورد نیز باید در انتهای واژن قرار گیرد تا از ورود اسپرم به رحم جلوگیری کند.
این روش نیز ۷۶ تا ۸۸ درصد می‌تواند در جلوگیری از بارداری موثر عمل کند. استفاده آن همراه با کاندوم می‌تواند احتمال جلوگیری از بارداری را افزایش داده و بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهد.
اسپرم کش
اسپرم کش نیز یک ماده شیمیایی است که باعث غیر فعال شدن اسپرم می‌شود و با انواع روش‌های جلوگیری از بارداری نام برده به جز اسفنج قابل استفاده است.
اگر قصد استفاده از آن را به تنهایی دارید، باید حداقل ۱۰ دقیقه قبل از رابطه جنسی در دهانه رحم قرار گیرد و به مدت یک ساعت اثرگذاری خواهد داشت. میزان موفقیت جلوگیری از بارداری با این روش حدود ۷۱ درصد است.
روش‌های هورمونی
در روش‌های هورمونی با توقف کردن تخمک گذاری از بارداری جلوگیری می‌شود. این روش پیشگیری محافظتی در برابر بیماری‌های مقاربتی ندارد. اکثر موارد را تنها با تجویز پزشک می‌توانید به کار گیرید.
قرص‌های ضد بارداری
مصرف قرص‌های ضد بارداری از متداول‌ترین روش‌هایی است که برای جلوگیری از بارداری وجود دارد.
دو شکل از این دسته از قرص‌ها وجود دارد که به شرح زیر است:
- قرص ترکیبی حاوی پروژسترون و استروژن
- مینی پیل تنها حاوی پروژسترون
چسب ضد بارداری
در صورت استفاده صحیح از این روش تا ۹۹ درصد موثر عمل می‌کند. باید چسب ضد بارداری را در چنین قسمت‌هایی قرار دهید:
- کمر
- باسن
- شکم
- بالای بازو
فرد باید هر چسب را به مدت سه هفته استفاده تا زمان پریودی استفاده کند. زمان پریودی می‌تواند چسب را بردارد.
تزریق
آمپول ضد بارداری معمولا هر ۱۲ هفته یک بار توسط پزشک تجویز می‌شود. پس از توقف تزریق ممکن است تا ۱۰ ماه یا بیشتر طول بکشد تا باروری به حالت طبیعی بازگردد.
حلقه واژینال
اگر از حلقه واژینال به درستی استفاده شود، بیش از ۹۹ درصد موثر عمل می‌کند. این حلقه پلاستیک کوچکی باید به مدت سه هفته در هر ماه در واژن قرار گیرد.
این روش برای جلوگیری از بارداری هورمون‌هایی را در بدن ترشح می‌کند. حلقه باید به مدت ۷ روز برداشته شود، سپس مجدد حلقه جدید بگذارید.
دستگاه‌های داخل رحمی و ایمپلنت
استفاده از دستگاه‌های داخل رحمی (IUD) و ایمپلنت ضد بارداری از روش‌های طولانی مدت برای جلوگیری از بارداری است.
NHS بر این باور است که بیش از ۹۹ درصد در جلوگیری از بارداری موثر است؛ اما محافظتی در برابر بیماری‌های مقاربتی ندارد.
ایمپلنت
یکی دیگر از روش‌های جلوگیری از بارداری هورمونی ایمپلنت است. طی این روش پزشک یک میله‌ای به اندازه چوب کبریت روی بازو قرار می‌دهد.
این ایمپلنت‌ها با ترشح هورمون پروژسترون در بدن عمل کرده و از تخمک گذاری جلوگیری می‌کند. اینطور تخمین زده شده است که تا ۹۹ درصد از بارداری پیشگیری می‌کند. ایمپلنت‌ها باید هر سه سال یکبار تعویض شوند.
جلوگیری در مردان
وازکتومی نوعی روش عقیم‌سازی بسیار مؤثر و کم‌هزینه برای مردان است که عوارض خاصی مثل سرطان پروستات هم ندارد.
عوارض سقط جنین
خطر مرگ‌ومیر ناشی از سقط، با افزایش سن حاملگی افزایش می‌یابد، این میزان در هفتۀ ۸ یا قبل از آن ۰/۳ مورد، در هر صدهزار نفر است و در هفتۀ ۱۸ و پس از آن به ۷ مورد، در هر صدهزار نفر افزایش می‌یابد.
در کشورهایی که سقط، یک روش قانونی محسوب می‌شود، عموما بی‌خطر است؛ اما در صورت غیرقانونی بودن، عوارض به‌طور شایع و خطرناک روی می‌دهند.
جلوگیری طبیعی از بارداری
در جلوگیری طبیعی نباید در زمان باروری و زمان تخمک گذاری رابطه جنسی داشته باشید. زمان تخمک گذاری ۱۴ روز قبل از پریود بعدی در نظر گرفته است، شما حوالی این مدت از داشتن رابطه خودداری کنید.
روش دیگر به این صورت است که قبل انزال، آلت از واژن بیرون کشیده شود.
جلوگیری از بارداری بعد از ریختن اسپرم
جلوگیری بارداری اورژانسی بهترین روش موثری است که می‌توانید برای جلوگیری پس از ورود اسپرم به واژن در طی رابطه محافظت نشده در نظر داشته باشید. مورد قابل دسترس، قرص اورژانسی و استفاده از دستگاه داخل رحمی IUD است.
بدون دیدگاه