کم‌خونی داسی شکل در بارداری موجب بروز مشکلات خاصی خواهد شد. افراد مبتلا به بیماری کم‌خونی داسی شکل، دارای اختلالات ارثی گلبول قرمز و هموگلوبین خون می‌باشند. هموگلوبین پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را به نواحی مختلف بدن منتقل می‌کنند. این مقاله به تلاش پزشکان متخصص زنان کرج در بیمارستان و زایشگاه مریم کرج تهیه شده است.
گلبول‌های قرمزِ نرمال، گرد و انعطاف‌پذیر هستند. وظیفۀ آنها حمل اکسیژن بوده و به راحتی از طریق رگ‌ها حرکت می‌کنند. هموگلوبین غیر‌طبیعی در سلول داسی باعث می‌شود تا گلبول های قرمز، سفت و چسبنده شوند. شکل آنها دیگر گرد نیست و دارای لبه‌های تیز می‌شوند. این سلول‌های داسی شکل تمایل به جمع شدن در یک ناحیه را دارند و نمی‌توانند به راحتی از طریق عروق خونی حرکت کنند. تجمع این توده‌ها، جریان خون سالم و حامل اکسیژن را مسدود کرده و این گرفتگی موجب درد و آسیب به بافت‌ها می‌شود.
بسیاری از زنان مبتلا به کم‌خونی داسی شکل در بارداری هیچ تغییری در بیماری خود در دوران بارداری ندارند. در برخی دیگر، ممکن است بیماری وخیم‌تر شود. بحران‌های سلول داسی ممکن است در دوران بارداری اتفاق بیفتد. زنان باردار با ویژگی سلول داسی شکل، نوعی کم‌خونی ناشی از عدم داشتن آهن کافی در خون دارند. این نوع اختلال خونی می‌تواند از والدین به فرزند انتقال یابد.
به‌دلیل پیشرفت و مراقبت‌های پزشکی تعداد بیشتری از زنان مبتلا به کم‌خونی داسی شکل (سیکل سل) به سنین باروری رسیده و باردار می‌گردند. لذا تعداد مادران با کم‌خونی داسی شکل در بارداری در سال‌های اخیر افزایش یافته است. از آنجا که این کم‌خونی داسی شکل در بارداری باعث افزایش مرگ و میر و عوارض قابل توجه در مادران و جنین‌های آنها می‌گردد، شناخت این بیماری و عوارض آن جهت تشخیص پیشگیری مراقبت‌های لازم از جهت به سزایی برخوردار است.
مراقبت‌های قبل از بارداری
بسیاری از بیماران سیکل سل تحت درمان با هیدروکسی یوریا می‌باشند که به دلیل احتمال ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین در حاملگی مصرف این دارو باید متوقف شود. قبل از بارداری باید ارزیابی‌های بیوشیمیایی لازم و پالی اکسی متری انجام گیرد. انجام اکوکاردیوگرافی برای تعیین Ejection Fraction و پر فشاری عروق ریوی توصیه می‌شود و به بیماران مبتلا به پر فشاری عروق ریوی باید هشدارهای لازم در مورد مرگ و میر و عوارض بالای مادران در حاملگی داده شود. همچنین به بیماران با افزایش فشارخون ملایم که در خطر بروز سکتۀ مغزی هستند باید هشدارهای لازم داده شود و در مواردی که جنین به دلیل ابتلا والدین در خطر ابتلا به سیکل سل آنمی یا سایر هموگلوبیوپتی‌ها هست، باید در سه ماهۀ اول یا دوم از طریق cvs یا آمنیوسنتز یا PGA ژنوتیپ جنین تعیین شود.
بیماران با آنمی سیکل سل در حاملگی باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار گیرند. یکی از نکات مهم این است که در این بیماران حملات حاد سیکل با عوارض مهم و خطرناک در بارداری نظیر حاملگی خارج رحم، دکلمان جفت، پیلونفریت یا آپاندیسیت اشتباه نشود و فقط زمانی علائم بیمار را به حملات سیکل ارتباط دهیم که تمام دلایل مهم دیگر مانند تب و درد را رد کرده باشیم. باکتریوری و پیلونفریت در این بیماران شایع است. لذا غربالگری و درمان به موقع باکتریوی در این بیماران الزامی است.
پنومونی عفونی با استرپ پنومونی در این بیمارن شایع است. لذا توصیه می‌گردد که بیماران سیکل سل و تمام بیماران فاقد طحال، بر ضد پنوموک پلی والانت و هموفیلس آنفولانزا نوع B و منگوکوک واکسینه شوند.
در برخی موارد ممکن است مادران باردار نیاز به انتقال خون داشته باشند تا سلول‌های داسی شکل را با خون تازه جایگزین کنند. این کار ممکن است چندین بار در طول دوران بارداری انجام شود. انتقال خون می‌تواند به میزان حمل اکسیژن توسط خون و کاهش تعداد سلول های داسی شکل کمک کند.
به‌طور کلی عوارض پره اکلامپسی در حاملگی نظیر دکولمان جفت، عقب افتادگی رشد جنین (IUGR) مرگ داخل رحم، وزن کم جنین هنگام تولد و سزارین و نیز خطرات عفونت پیلونفریت، سپسیس و پنومونی و عوارض ترومبوآمبولی در بیماران مبتلا به آنمی داسی شکل بیشتر است و بیش از ۶۳ درصد آنها در طول حاملگی به بستری در بیمارستان نیاز دارند.
پزشکان استفاده از داروی هیدروکسی اوره را در دوران بارداری توصیه نمی‌کنند. این دارو اغلب در بیماری سلول داسی استفاده می‌شود ولی ممکن است بتوان دوزهای کمتری از این دارو را در دوران بارداری زیر نظر پزشک مصرف کرد.
عوارض و خطرات بیماری سلول‌های داسی شکل شامل موارد زیر است:
- عفونت‌ها از جمله عفونت در مجاری ادراری، کلیه‌ها و ریه‌ها
- مشکلات کیسه صفرا از جمله به وجود آمدن سنگ کیسه صفرا
- بزرگ شدن قلب و نارسایی قلبی ناشی از کم‌خونی
- سقط جنین
- کم‌خونی شدید
- رشد ضعیف جنین
- زایمان زودرس (قبل از ۳۷ هفته بارداری)
- وزن کم نوزاد هنگام تولد (کمتر از ۲ کیلوگرم)
- مرگ و میر نوزاد یا مادر هنگام زایمان
ارزیابی جنین
در دوران بارداری، سلول‌های خونی اکسیژن را حمل می‌کنند. با وجود بیماری کم‌خونی سلول داسی شکل، گلبول‌های قرمز خون غیر‌طبیعی شده و کم‌خونی ممکن است باعث شود که مقدار اکسیژن کمتری به جنین در حال رشد برسد. این موضوع می‌تواند رشد جنین را کند کرده و باعث نارس ماندن جنین شود.
بیماری سلول داسی ممکن است بر کودک در حال رشد تأثیر بگذارد، لذا انجام آزمایش در سه ماهه دوم بارداری ضروری است تا سلامت جنین کاملاً بررسی شود.
با توجه به افزایش مرگ و میر دوران بارداری و خطر زایمان زودرس و عقب افتادگی، ارزیابی مرتب رشد جنین در این بیماران ضروری می‌باشد. مراقبت و رسیدگی زودهنگام منظم در دوران بارداری بسیار مهم است.
زایمان و کم‌خونی داسی شکل در بارداری
مراقبت و درمان این بیماران در طول زایمان مشابه بیماران مبتلا به ناراحتی قلبی می‌باشد. این بیماران باید راحت باشند ولی بیش از حد نباید مسکن دریافت کنند و آنالژزی اپیدورال بهترین روش بی‌دردی برای زایمان است. لازم به ذکر است که بیمارستان و زایشگاه مریم یکی از بهترین و تخصصی‌ترین مراکز برای زایمان طبیعی بدون درد است. همچنین ممکن است مادران باردار در طی زایمان اکسیژن اضافی از طریق ماسک دریافت کنند. بررسی تغییرات ضربان قلب جنین نیز ضروری است.
پس از زایمان
گرفتن نمونه خون بند ناف جهت تشخیص نوع هموگلوبین نوزاد کمک می‌کند. مراقبت از مادر از نظر بروز ترومبوآمبولی و عفونت به خصوص پس از زایمان به وسیله واکیوم و فورسپس یا سزارین ضروری می‌باشد. بیمار باید هر چه زودتر از بستر خارج شود و راه برود. استفاده از جوراب‌های واریس و تجویز پیشگیرانه آنتی کواگولانت در صورتی که بیمار به استراحت نیاز دارد توصیه می‌شود.
بدون دیدگاه