علت و درمان بی اختیاری ادرار در بارداری

بی اختیاری ادرار در بارداری ناشی از فشاری‌ست که جنین در حال رشد به مثانه وارد می‌کند. البته باید به این نکته اشاره کرد که مشکلات مرتبط به کنترل مثانه، هم می‌تواند در دوران بارداری و هم پس از زایمان رخ دهد.

دلایل ایجاد مشکل در کنترل مثانه می‌تواند شامل افتادگی لگن، ضعیف شدن عضلات کف لگن و آسیب دیدن عصب لگن باشد. در اغلب مواقع جهت درمان و کنترل چنین شرایطی تمرینات کگل را برای تقویت عضلات لگن و بهبودی مثانه در نظر می‌گیرند.

بسیاری از زنان در این دوران تجربه‌هایی از نشت ادرار بارداری، ریزش ادرار، تکرر ادرار یا حتی خود ادراری در بارداری دارند. این وضعیت ممکن است از ماه اول بارداری شروع شود و در بسیاری موارد تا سه‌ماهه دوم و سوم بارداری ادامه یافته و حتی بعد از زایمان نیز باقی بماند.

بی اختیاری ادرار در بارداری نشانه چیست

نشانه‌ای شایع از تغییرات طبیعی بدن مثل فشار رحم روی مثانه، افزایش هورمون پروژسترون و شل شدن عضلات کف لگن است. این حالت معمولا نشانه بیماری نیست، بلکه بخشی از فرآیند بارداری به‌حساب می‌آید.

منظور از بی اختیاری ادرار در بارداری چیست؟

بی اختیاری ادرار، ناتوانی کنترل عبور ادرار است. اگر بی اختیاری را تجربه کنید، نیاز فوری به ادرار کردن دارید یا نشت ادرار در بین رفتن به سرویس بهداشتی خواهید داشت. 

معمولا این دسته از افراد مرتبا نیاز به سرویس بهداشتی دارند. چنین حالتی ممکن است هم در زمان بارداری و هم پس از زایمان در خانم‌ها وجود داشته باشد.

عملکرد مثانه چگونه است؟

مثانه اندامی گرد و عضلانی شکل است که در بالای استخوان لگن قرار دارد. این اندام توسط عضلات لگن به‌طور ثابت نگه داشته می‌شود. لوله‌ای به نام مجرای ادرار وجود دارد که توسط آن ادرار از مثانه خارج می‌شود.

زمانی که ادرار در مثانه پر ‌شود عضله این قسمت از بدن شل می‌شود. با این حال عضله اسفنکتر به بسته نگه داشتن مثانه کمک می‌کند تا زمانی که قصد خالی کردن مثانه را داشته باشید.

سیستم‌های دیگر در بدن نیز به کنترل مثانه کمک می‌کند. اعصاب مثانه هنگام پر شدن مثانه سیگنال‌هایی را به مغز ارسال می‌کند. سپس اعصاب مغز مثانه را آماده می‌کند که شما در حال حاضر آماده تخلیه‌اید. همه اعصاب و عضلات باید با یکدیگر کار کنند تا مثانه عملکرد طبیعی در بدن داشته باشد.

بارداری و زایمان چه تاثیری در کنترل مثانه دارد؟

در زمان بارداری ممکن است هنگام راه رفتن تا سرویس بهداشتی، نشت ادرار را تجربه کنید، به این حالت بی اختیاری ادرار در بارداری گفته می‌شود. یک نوع بی اختیاری دیگر که می‌تواند خانم‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، «بی اختیاری استرسی» است. در چنین مواقع نشت ادرار احساس می‌شود:

• سرفه کردن
• خندیدن
• فعالیت بدنی

مثانه در زیر رحم قرار دارد. با بزرگ‌تر شدن جنین، مثانه فشرده می‌شود و فضای کمتری برای ادرار در مثانه وجود خواهد داشت. چنین فشاری باعث می‌شود بیش از حد معمول نیاز به ادرار کردن داشته باشید. معمولا چنین حالتی موقتی است و در طی چند هفته پس از تولد کودک این حالت برطرف خواهد شد.

خطر بروز این مشکل پس از بارداری به بارداری، نوع زایمان و تعداد فرزندان بستگی خواهد داشت. در حقیقت خانم‌هایی که تجربه زایمان چه به روش زایمان طبیعی و چه به روش سزارین داشته‌اند، نسبت به خانم‌هایی که تجربه بارداری نداشته‌اند، دچار بی اختیاری استرسی بیشتری خواهند شد.

گاهی این بی اختیاری می‌تواند ناشی از افتادگی لگن باشد که پس از زایمان رخ می‌دهد. عضلات لگن می‌توانند در طی بارداری یا زایمان واژینال کشیده شده و ضعیف شوند. اگر عضلات لگن به خوبی از مثانه پشتیبانی نکنند، ممکن است مثانه شما به حالت آویزان قرار بگیرد.

نشانه‌های بی‌ اختیاری ادرار در بارداری چیست؟

برخی از رایج‌ترین نشانه‌ها:

• نشت ناگهانی یا تدریجی ادرار.
• تکرر ادرار در بارداری (حتی در شب / شب‌ ادراری در بارداری).
• ریزش ادرار در بارداری بدون هشدار قبلی.
• تجربه‌هایی مثل: وقتی عطسه می‌کنم ادرارم میریزه باردارم.
• وسواس ریزش ادرار در بارداری که منجر به اضطراب و نگرانی بیش‌ازحد می‌شود.

انواع بی‌ اختیاری ادرار در دوران حاملگی

• استرسی: هنگام عطسه، خنده یا فعالیت فیزیکی
• اضطراری: احساس فوری و ناگهانی نیاز به ادرار کردن
• ترکیبی: ترکیب بی‌ اختیاری استرسی و اضطراری

شب ادراری در بارداری

شب‌ ادراری در بارداری به معنای نیاز مکرر به ادرار کردن در طول شب است. این حالت معمولا به دلیل افزایش حجم خون، فعالیت بیشتر کلیه‌ها و فشار رحم بر مثانه اتفاق می‌افتد. این حالت طبیعی است؛ اما اگر همراه با سوزش یا درد باشد، باید با پزشک مشورت شود.

چه عواملی منجر به بی اختیاری ادرار در بارداری می‌شود؟

موارد مختلفی وجود دارد که می‌تواند منجر به ایجاد چنین عارضه‌ای شود که در ادامه برای شما ذکر خواهیم کرد:

افتادگی اندام لگن

اگر عضلات اطراف مثانه ضعیف شود، این عضو از موقعیت و جایگاه خود خارج می‌شود.

آسیب به عصب لگن

عصبی در لگن که عملکرد مثانه را کنترل می‌کند، می‌تواند در طی زایمان واژینالِ سخت و طولانی دچار آسیب‌دیدگی شود.

آسیب وارد شدن در حین زایمان

گاهی اوقات استفاده از برخی از ابزارهای جراحی در حین زایمان می‌تواند به عضلات کف لگن و عضلات اسفنکتر مقعد آسیب وارد کند.

آسیب ناشی از فشار طولانی مدت

وارد کردن فشار در طولانی مدت در زایمان واژینال می‌تواند احتمال آسیب به اعصاب لگن را افزایش دهد.

علت بی‌ اختیاری ادرار در بارداری

• فشار رحم بر مثانه
• تغییرات هورمونی شامل افزایش پروژسترون و شل شدن عضلات کف لگن
• شل شدن اسفنکتر بارداری
• افزایش حجم مایعات بدن در دوران بارداری

بی اختیاری ادرار در ماه اول بارداری

در ماه اول بارداری ممکن است کمتر شایع باشد؛ اما بعضی زنان به دلیل تغییرات هورمونی اولیه و فشار اندک رحم بر مثانه، ممکن است این مشکل را تجربه کنند.
افزایش پروژسترون باعث شل شدن عضلات کف لگن و مثانه می‌شود که می‌تواند باعث نشت یا ضعف کنترل ادرار شود. اگر این مشکل شدید یا همراه با علائم غیرطبیعی بود، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

نشت ادرار در بارداری چگونه است؟

معمولا به صورت خروج غیرارادی مقدار کمی ادرار هنگام انجام فعالیت‌هایی مثل سرفه، عطسه، خنده یا حرکت‌های فیزیکی رخ می‌دهد.
این نشت اغلب ناگهانی و بدون هشدار است و می‌تواند باعث ناراحتی و استرس شود. دلیل اصلی آن فشار رحم بزرگ‌ شده روی مثانه و ضعف عضلات کف لگن است. نشت ادرار در بارداری شایع است و با تمرینات کگل و مراقبت‌های ساده قابل کنترل است.

آیا بی اختیاری ادرار در بارداری طبیعی است؟

برای بسیاری از خانم‌ها بی اختیاری ادرار در بارداری و پس از زایمان امری طبیعی است. در حقیقت تغییرات زیادی در بارداری دارید تا یک کودک درون شما بتواند رشد کند، مثانه نیز یکی از قسمت‌های قابل تغییر در بارداری است. به همین جهت چنین مشکلی در بارداری طبیعی است و می‌بایست تحت نظر متخصص زنان کرج چنین شرایطی کنترل شود.

مشکلات مرتبط با کنترل مثانه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

با این حال که مشکلات مرتبط با مثانه در حین یا بعد از بارداری با گذشت زمان از بین می‌رود؛ اما، اگر این مشکل به‌صورت طولانی مدت باقی بماند، باید با پزشک در میان بگذارید تا راهکاری برای درمان در نظر بگیرد.

زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید، ابتدا بهتر است معاینات فیزیکی انجام گیرد تا عملکرد مثانه را مورد بررسی قرار دهند. آزمایشات مختلفی که برای بیماران در نظر گرفته می‌شود به شرح زیر است:

نمونه ادرار

نمونه ادرار از نظر هرگونه عفونت‌های احتمالی که منجر به بروز این مشکل می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

سونوگرافی

در سونوگرافی تخلیه یا عدم تخلیه کامل مثانه را مورد بررسی قرار می‌دهند.

آزمایش بی اختیاری استرسی

در این آزمایش پزشک علائم نشت ادرار را هنگام سرفه شدید و سایر آزمایشات دیگر مورد بررسی قرار می‌دهد.

سیستوسکوپی

سیستوسکوپی شامل یک لوله نازک است که در انتهای آن یک دوربین کوچک در مجرای ادرار قرار می‌گیرد. با این کار می‌تواند داخل مثانه و مجرای ادرار را مشاهده کند.

اورودینامیک

در این آزمایش یک لوله نازک به مثانه وارد می‌شود. آب از طریق این لوله جریان پیدا می‌کند تا مثانه پر شود، در نهایت فشار داخل مثانه اندازه‌گیری می‌شود.

بی اختیاری ادرار در بارداری چگونه درمان می‌شود؟

چندین راهکار درمانی برای رفع این مشکل وجود دارد. تمرینات کگل یکی از مواردی است که برای کنترل مثانه و کاهش نشت ادرار به بیماران توصیه می‌شود. علاوه بر این موارد، تغییر رژیم غذایی از مواردی است که منجر به بی اختیاری ادرار در بارداری می‌شود:

• از نوشیدنی‌های بدون کافئین یا آب برای جلوگیری از بی اختیاری استفاده کنید. مصرف نوشیدنی‌هایی مانند نوشیدنی‌های گازدار، قهوه و چای ممکن است منجر به احساس تکرر ادرار شود.
• مقدار مایعاتی که بعد از شام مصرف می‌کنید، تا حد امکان به حداقل برسانید تا تعداد دفعاتی که به سرویس بهداشتی می‌روید کاهش پیدا کند.
• از غذاهایی استفاده کنید که فیبر بالایی دارد؛ زیرا، یبوست منجر به نشت ادرار می‌شود.
• وزن متعادلی داشته باشید، اضافه وزن می‌تواند فشار زیادی به مثانه وارد کند. کاهش وزن پس از تولد کودک می‌تواند به کاهش فشار وارد شده روی مثانه کمک کند.

اقدامات نامناسب که باید پرهیز شوند

• نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی
• کاهش شدید مصرف آب بدون نظارت
• مصرف محرک‌هایی مانند کافئین بدون مشورت پزشک

چگونه می‌توان از بی اختیاری ادرار در بارداری جلوگیری کرد؟

در زایمان واژینال احتمال افتادگی لگن و بی اختیاری ادرار بیش از سایر زایمان‌هاست. با این حال که در زایمان سزارین خطر چنین عارضه‌ای پس از زایمان کمتر است؛ اما، می‌تواند خطرات بیشتر دیگری را به همراه داشته باشد.

انجام تمرینات در عضلات کف لگن مانند تمرینات کگل می‌تواند به جلوگیری از مشکلاتی نظیر بی اختیاری ادرار در بارداری جلوگیری کند. به‌طور کلی راهکار مشخصی برای جلوگیری از این عارضه وجود ندارد. در ادامه نکاتی در رابطه با جلوگیری از عفونت ادراری برای شما ذکر خواهیم کرد:

• مقدار زیادی آب بنوشید.
• قبل و بعد از رابطه جنسی ادرار کنید.
• همیشه به یاد داشته باشید که برای تمیز کردن خود، از جلو به عقب خود را بشویید یا پاک کنید.
• در صورت امکان از پارچه‌های نخی و لباس‌های گشاد استفاده کنید.
• لباس زیر خود را هر روز تعویض کنید.

نحوه انجام تمرینات کگل چگونه است؟

تمرینات کگل که به آن تمرینات کف لگن نیز گفته می‌شود به تقویت عضلات حمایت‌کننده مثانه، رحم و روده کمک می‌کند. تقویت این عضلات در بارداری آرامش بیشتری برای شما ایجاد می‌کند و کنترل این عضلات برای آمادگی زایمان بسیار موثر است.

علاوه بر این، انجام تمرینات کگل پس از زایمان بسیار توصیه می‌شود تا باعث بهبودی بافت‌های پرینه و افزایش قدرت عضلات کف لگن شود و به بازگشت حالت سالم بدن کمک ‌کند.

جهت انجام این تمرینات باید اینگونه تصور کنید که جریان ادرار را متوقف می‌کنید. هنگام انجام این کار باید عضلات کف لگن را منقبض کنید. 

در حین انجام آن سعی کنید عضلات پا، باسن و شکم خود را حرکت ندهید. این تمرین به گونه‌ای است، زمانی که در حال انجام این تمرین هستید، کسی متوجه این تمرین نخواهد شد.

نگه داشتن ادرار در بارداری / اگر در بارداری ادرار خود را نگه داریم چه میشود؟

نگه داشتن ادرار در بارداری توصیه نمی‌شود؛ زیرا فشار بیش از حد به مثانه و عضلات کف لگن وارد می‌کند و ممکن است باعث ضعف بیشتر این عضلات شود و می‌تواند بی‌اختیاری ادرار را بدتر کند.
همچنین نگه داشتن طولانی‌ مدت ادرار می‌تواند خطر عفونت ادراری را افزایش دهد. بهتر است مثانه را به موقع تخلیه کنید و از روش‌های مناسب کنترل ادرار استفاده نمایید.

نکات روانشناختی مهم

این مشکل کاملا شایع و موقتی است و در بسیاری از موارد پس از زایمان برطرف می‌شود. احساس خجالت یا استرس روانی می‌تواند شرایط را بدتر کند. بسیاری از زنان در اوایل بارداری، ماه آخر بارداری یا حتی پس از زایمان این تجربه را داشته‌اند.

چه زمانی به پزشک برای بی اختیاری ادراری در بارداری مراجعه کنیم؟

• تکرر زیاد همراه با سوزش
• نشت مداوم و زیاد ادرار
• ادرار تیره، بدبو یا همراه با خون
• احساس تخلیه ناقص مثانه یا فشار پس از ادرار

سوالات متداول

آیا بی‌اختیاری ادرار نشانه بارداری است؟

نه به‌ تنهایی. اگرچه برخی زنان در اوایل بارداری بی‌اختیاری ادرار را تجربه می‌کنند؛ اما این مورد به‌تنهایی نمی‌تواند نشانه قطعی بارداری باشد.

اگر در بارداری ادرار خود را نگه داریم چه می‌شود؟

نگه‌ داشتن ادرار برای مدت طولانی در بارداری توصیه نمی‌شود؛ این کار می‌تواند منجر به عفونت ادراری، درد لگن و افزایش فشار بر مثانه شود.

چگونه تکرر ادرار در بارداری را پشت سر بگذاریم؟

با مصرف مایعات در زمان‌های مناسب (مثلا محدود کردن مصرف شبانه)، تخلیه کامل مثانه، پرهیز از نوشیدنی‌های تحریک‌ کننده و مشورت با پزشک در صورت شدید بودن علائم.

درمان نشت ادرار در بارداری چیست؟

درمان بسته به شدت علائم شامل: تمرینات کگل، فیزیوتراپی کف لگن، تنظیم رژیم نوشیدنی‌ها، استفاده از لباس زیر مناسب و در موارد خاص درمان دارویی تحت نظر پزشک است.

آیا بی‌اختیاری ادرار در حاملگی طبیعی است؟

بله، کاملا طبیعی است، به خصوص در سه‌ماهه دوم و سوم. اما در صورت تداوم یا شدید شدن، نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارد.

منابع:

Mayo Clinic – Urinary Incontinence During Pregnancy

Cleveland Clinic – Urinary Incontinence in Pregnancy

WebMD – Urinary Incontinence During Pregnancy