علائم جمع نشدن رحم بعد از سزارین
تشخیص به‌موقع این مشکل، کلید جلوگیری از عوارض جدی است. شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
- درد یا سنگینی مداوم در پایین شکم
- خونریزی یا ترشحات زیادتر از حد معمول (لوشیا)
- ترشحات بدبو یا تیره رنگ
- احساس سفتی یا بزرگی غیرعادی در قسمت تحتانی شکم
- تب و لرز
- خستگی یا ضعف عمومی
اگر این علائم بیش از ۲ هفته ادامه داشت یا شدت پیدا کرد، باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
گاهی این روند طبیعی با اختلال مواجه می‌شود و رحم به اندازه طبیعی خود برنمی‌گردد، وضعیتی که می‌تواند با خونریزی، درد و حتی عفونت همراه باشد. رحم معمولا طی ۶ تا ۸ هفته بعد از زایمان باید به اندازه طبیعی خود برگردد.
اگر بعد از این مدت رحم بزرگ و سفت باقی بماند یا ترشحات غیرعادی، تب و درد شدید وجود داشته باشد، ممکن است نشانه جمع نشدن رحم باشد که نیاز به بررسی فوری پزشک دارد.
بیشتر بخوانید: افتادگی رحم
منظور از جمع نشدن رحم بعد از سزارین چیست؟
بعد از زایمان، رحم باید به‌تدریج به اندازه و حالت طبیعی خود برگردد؛ فرایندی که به آن انقباض یا برگشت رحم (Uterine Involution) گفته می‌شود.
اما گاهی این فرآیند به درستی انجام نمی‌شود و رحم همچنان بزرگ، نرم یا دردناک باقی می‌ماند. به این حالت جمع نشدن رحم بعد از زایمان می‌گویند که در صورت تداوم، می‌تواند خطر خونریزی و عفونت ایجاد کند.
تفاوت جمع نشدن رحم با آتونی رحم
گرچه دو واژه گاهی به جای هم استفاده می‌شوند، اما تفاوت مهمی دارند:
- آتونی رحم: زمانی رخ می‌دهد که بلافاصله بعد از زایمان، عضله رحم نمی‌تواند منقبض شود. نشانه اصلی آن خونریزی شدید و ناگهانی است.
- جمع نشدن رحم: به معنی کندی در برگشت تدریجی رحم در روزها و هفته‌های بعد از زایمان است. ممکن است بدون خونریزی شدید باشد؛ اما با درد، سفتی و ترشحات غیرعادی همراه است.
در واقع آتونی یک حالت حاد و اورژانسی است؛ اما جمع نشدن رحم بعد از سزارین یک اختلال مزمن و تدریجی محسوب می‌شود.
تفاوت بین زایمان طبیعی و سزارین
در زایمان طبیعی، انقباضات رحم شدیدتر است و روند برگشت سریع‌تر انجام می‌شود.
اما در زایمان سزارین:
- تحریکات طبیعی انقباضی کمترند.
- دوره نقاهت طولانی‌تر است.
- احتمال احتباس خون و ترشحات در رحم بیشتر است.
- در نتیجه جمع شدن رحم ممکن است تا ۸ هفته یا بیشتر زمان ببرد.
چرا در بعضی خانم‌ها رحم دیرتر جمع می‌شود؟
عوامل زیادی در این تأخیر نقش دارند:
- باقی ماندن تکه‌های جفت یا لخته در رحم
- عفونت اندومتر (اندومتریت) پس از سزارین
- زایمان چندقلویی یا جنین درشت
- خستگی، کم تحرکی یا استراحت بیش از حد
- تغذیه نامناسب و کم خونی
- اختلالات هورمونی یا سابقه جراحی‌های رحمی
در چنین شرایطی رحم نمی‌تواند انقباضات کافی ایجاد کند و بازگشتش به حالت اولیه به تعویق می‌افتد.
مدت زمان طبیعی جمع شدن رحم بعد از سزارین چقدر است؟
به‌صورت طبیعی، اندازه رحم بلافاصله پس از زایمان حدود ۱۰۰۰ گرم است. هر هفته حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم از حجم آن کاهش می‌یابد تا طی ۶ هفته به حدود ۷۰ گرم برسد. به طور متوسط، رحم بین ۶ تا ۸ هفته پس از سزارین به اندازه طبیعی خود بازمی‌گردد.
اما این زمان می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند:
- نوع زایمان (سزارین یا طبیعی)
- تعداد بارداری‌ها
- عفونت یا باقی‌ماندن جفت
- شیردهی و میزان تحرک
تغییر کند.
در زایمان طبیعی، به‌دلیل انقباضات فعال هنگام زایمان، رحم زودتر جمع می‌شود (در حدود ۴ تا ۶ هفته). در سزارین، ممکن است تا ۸ هفته یا کمی بیشتر طول بکشد تا اندازه رحم به حالت قبل بازگردد.
اگر بعد از ۸ هفته رحم هنوز بزرگ، سفت یا دردناک است و ترشحات بدبو وجود دارد، باید با پزشک مشورت شود.
بیشتر بخوانید: بزرگ شدن رحم
علائم خطرناک پس از سزارین
برخی علائم نیاز به مراجعه فوری به بیمارستان دارند:
- تب بالای ۳۸ درجه
- خونریزی شدید (بیش از یک پد در ساعت)
- ترشحات زرد یا سبز با بوی بد
- سرگیجه، افت فشار یا تپش قلب
- درد شدید شکمی یا لگنی
این موارد ممکن است نشانه آتونی رحم، عفونت شدید یا باقی ماندن جفت باشند.
بیشتر بخوانید: پولیپ رحم
روش‌های کمک به جمع شدن رحم بعد از زایمان
درمان‌های پزشکی
پزشک در پاسخ به برای جمع شدن رحم بعد از زایمان چه باید کرد؟ جهت تحریک انقباضات رحم ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
- اکسی توسین (Oxytocin): دارویی برای انقباض رحم که معمولا تزریق یا اسپری می‌شود.
- میزوپروستول (Misoprostol): داروی جایگزین برای تحریک رحم.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت وجود عفونت.
- در موارد خاص، انجام سونوگرافی و تخلیه باقیمانده جفت یا لخته‌ها.
هیچ یک از این داروها نباید بدون تجویز پزشک مصرف شود.
درمان‌های غیردارویی
- شیردهی مکرر: باعث ترشح طبیعی اکسی‌توسین و تسریع جمع شدن رحم می‌شود.
- ماساژ رحم: توسط ماما یا پزشک برای تحریک انقباضات انجام می‌شود.
- تحرک ملایم و پیاده‌روی کوتاه: افزایش جریان خون لگنی و بهبود روند ترمیم.
- کمپرس گرم: کاهش اسپاسم و درد و افزایش انقباضات طبیعی.
بهترین درمان خانگی برای جمع شدن رحم چیست؟
- دمنوش رازیانه، بابونه، زیره و زنجبیل: به انقباض و پاک سازی رحم کمک می‌کنند.
- استفاده از غذاهای گرم و سبک: مثل عدسی، سوپ مرغ، حلیم گندم و آش زنجبیل.
- استراحت کافی: بدن برای ترمیم بافت رحم به خواب و آرامش نیاز دارد.
- پرهیز از نوشابه، غذاهای سرخ کردنی و نفاخ.
بیشتر بخوانید: سرویسیت
آیا پیاده‌روی به جمع شدن رحم کمک می‌کند؟
پیاده‌روی ملایم پس از زایمان (به خصوص بعد از ۲ تا ۳ روز در صورت تایید پزشک) یکی از موثرترین روش‌های طبیعی برای کمک به جمع شدن رحم است.
دلایل:
- افزایش جریان خون در ناحیه لگن
- تحریک عضلات شکم و رحم برای انقباض
- کاهش نفخ و یبوست (که می‌تواند فشار داخل شکم را کم کند)
- بهبود خلق‌و‌خو و هورمون‌های بعد از زایمان
تغذیه مناسب برای جمع شدن رحم
غذاهای مفید:
- عدس، زردچوبه، دارچین، زنجبیل، کنجد، خرما، بادام، سیب و حریره بادام
- مصرف آب گرم و دمنوش‌های تقویت کننده خون
غذاهای نامناسب:
- خوراکی‌های سرد و مرطوب (خیار، ماست زیاد، بستنی و نوشیدنی سرد)
- غذاهای چرب و سنگین که باعث التهاب می‌شوند.
تغذیه مناسب باعث افزایش خونرسانی و بازسازی سریع بافت رحم می‌شود.
آیا غذاهای گرم به جمع شدن رحم کمک می‌کنند؟
غذاهای گرم در طب ایرانی و نیز در شواهد طب مدرن نقش مهمی در افزایش گردش خون لگنی و تحریک انقباض عضلات رحم دارند. غذاهای گرم معمولا باعث افزایش متابولیسم بدن و بهبود عملکرد هورمون‌های بعد از زایمان می‌شوند.
خوردن غذاهای گرم و سبک مانند سوپ مرغ، عدسی، حلیم گندم، حریره بادام و آب گوشت به ترمیم رحم، کاهش نفخ و جمع شدن سریع‌تر رحم کمک می‌کند.
خوردن رازیانه یا زردچوبه موثر است؟
بله، هر دو ماده طبق مطالعات علمی و طب سنتی اثرات مثبتی در بازگشت رحم دارند.
رازیانه
رازیانه حاوی ترکیبات فیتواستروژنی است که باعث:
- تحریک ترشح هورمون اکسی‌توسین طبیعی
- افزایش انقباضات ملایم رحم
کمک به پاکسازی ترشحات پس از زایمان
می‌شود.
دمنوش رازیانه در روزی یک بار (در حد ۱ فنجان) توصیه می‌شود.
زردچوبه
زردچوبه سرشار از کورکومین است که خاصیت ضد التهابی و ضد باکتری دارد. این ماده به:
- کاهش التهاب دیواره رحم
- پیشگیری از عفونت‌های رحمی
- بهبود سریع‌تر زخم سزارین
کمک می‌کند.
می‌توان از آن در غذا یا به صورت شیر زردچوبه استفاده کرد.
در صورت شیردهی، بهتر است پیش از مصرف مداوم دمنوش‌ها با پزشک مشورت شود، چون برخی نوزادان به ترکیبات گیاهی حساس‌اند.
علت اصلی جمع نشدن رحم بعد از سزارین
مهم‌ترین علت، شل شدن بیش از حد عضله رحم است. اما عوامل زیر نیز موثرند:
- باقی ماندن جفت یا لخته‌ها
- عفونت رحم
- استفاده از داروهای تضعیف کننده انقباض (مثل مگنیزیم سولفات)
- زایمان‌های مکرر
- پرشدن بیش از حد رحم در بارداری چندقلویی
اگر رحم منقبض نشود، خونریزی و عفونت رخ می‌دهد که نیاز به درمان فوری دارد.
پیشگیری از جمع نشدن رحم
- شروع شیردهی بلافاصله پس از زایمان
- مصرف غذاهای گرم و مغذی در دوران نفاس
- پیاده‌روی سبک روزانه پس از اجازه پزشکرعایت بهداشت و تعویض منظم پد بهداشتی
- ویزیت‌های دوره‌ای پس از زایمان (در هفته‌های ۲ و ۶)
پیگیری پزشکی و درمان دارویی
اگر رحم در سونوگرافی یا معاینه جمع نشده باشد، پزشک در بیمارستان مریم ممکن است:
- اکسی‌توسین یا میزوپروستول تجویز کند
- در صورت عفونت، از آنتی‌بیوتیک استفاده کند.
- در موارد نادر، بستری و کورتاژ رحم برای تخلیه لخته یا باقیمانده جفت انجام دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- رحم هنوز بعد از ۶ هفته بزرگ است.
- ترشحات بدبو یا خونریزی غیرطبیعی وجود دارد.
- تب یا درد شدید شکمی احساس می‌شود.
- ضعف، سرگیجه یا علائم کم خونی دارید.
در چنین مواردی تأخیر خطرناک است و باید به متخصص زنان مراجعه شود.
جمع شدن رحم با سزارین سخت‌تر است یا طبیعی؟
در زایمان طبیعی، تحریکات رحمی و شیردهی سریع‌تر آغاز می‌شود؛ در نتیجه رحم زودتر جمع می‌شود. اما در سزارین، به دلیل بیهوشی، محدودیت حرکتی و کاهش تحریکات طبیعی، این فرآیند معمولا کندتر است. با این حال، مراقبت صحیح می‌تواند تفاوت را به حداقل برساند.
سوالات متداول
آیا جمع نشدن رحم همان آتونی رحم است؟
خیر. آتونی رحم معمولا بلافاصله پس از زایمان رخ می‌دهد، در حالی که جمع نشدن رحم بعد از سزارین فرایندی تدریجی است.
رحم چند روز بعد از سزارین باید جمع شود؟
معمولا بین ۶ تا ۸ هفته، اما در برخی زنان تا ۱۰ هفته طول می‌کشد.
چرا در بعضی خانم‌ها رحم دیرتر جمع می‌شود؟
به‌دلیل عفونت، باقی‌ماندن جفت، کم تحرکی یا تغذیه نامناسب.
آیا پیاده‌روی به جمع شدن رحم کمک می‌کند؟
بله، پیاده‌روی ملایم گردش خون و انقباض رحم را بهبود می‌دهد.
برای جمع شدن رحم چی بخوریم؟
غذاهای گرم مانند عدسی، سوپ مرغ، دارچین و دمنوش رازیانه مفیدند.
آیا دمنوش‌های گیاهی موثرند؟
بله، دمنوش‌های رازیانه و بابونه به تحریک رحم کمک می‌کنند (با نظر پزشک).
علت اصلی جمع نشدن رحم چیست؟
شل شدن بیش از حد عضله رحم و عدم انقباض کافی پس از زایمان.
چه زمانی نیاز به بستری مجدد است؟
در صورت خونریزی شدید، تب بالا یا عفونت رحمی.
منابع علمی
Mayo Clinic – Postpartum care: What to expect after a C-section
بدون دیدگاه