چربی خون در بارداری یکی دیگر از مسائل نگران‌کننده برای خانم‌های باردار است که به دنبال پیشگیری یا درمان آن هستند. لازم است بدانید که کلسترول و تری گلیسیرید به‌طور طبیعی در بدن افزایش پیدا می‌کند؛ زیرا بدن برای رشد کودک به آن نیاز دارد.
کلسترول برای تولید هورمون پروژسترون و استروژن در بارداری نقش مهمی دارد؛ اما اگر بیش از مقدار مورد نیاز بدن باشد، طبیعی نیست.
رژیم غذایی پرچرب عامل اصلی افزایش چربی خون در خانم‌های باردار است. این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد و بر سلامتی خانم باردار و همچنین رشد جنین تاثیر بگذارد.
به همین دلیل خانم‌های باردار باید به رژیم غذایی خود توجه داشته باشند تا هرگونه عوارض احتمالی را به حداقل برسانند.
چربی خون در بارداری چیست؟
در دوران بارداری، بدن مادر برای رشد جنین دچار تغییرات گسترده‌ای در متابولیسم چربی‌ها می‌شود. افزایش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید در این دوران تا حدی طبیعی و فیزیولوژیک است، چون بدن به انرژی بیشتری نیاز دارد و هورمون‌ها مانند استروژن و پروژسترون باعث افزایش تولید چربی در کبد می‌شوند. اما اگر میزان این افزایش بیش از حد معمول باشد، می‌تواند خطرناک تلقی شود و نیاز به پیگیری پزشکی داشته باشد.
علت چربی خون در بارداری
چربی خون عارضه شایعی است که امروزه بسیاری از افراد با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. این عارضه تنها در میانسالان نیست، گاهی افراد جوان یا حتی خانم‌های باردار نیز تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند.
دلایل احتمالی به شرح زیر است:
رژیم غذایی نامناسب
فرایند هضم و جذب مواد مغذی در خانم‌های باردار با افراد عادی تفاوت دارد. به همین دلیل رژیم غذایی پرچرب، میزان چربی اضافه در خون را افزایش می‌دهد و منجر به افزایش کلسترول در خانم‌های باردار می‌شود.
عدم تحرک
در بارداری اغلب خانم‌ها از انجام تمرینات ورزشی خودداری می‌کنند، نمی‌توان گفت که کار اشتباهی است؛ اما نباید به‌طور کلی بی‌تحرک باشند.
توصیه می‌شود طی این مدت تمریناتی مانند یوگا را انجام دهید. عدم فعالیت طی این مدت باعث ایجاد بیماری چربی خون در بارداری شده و بدن قادر به سوزاندن انرژی و چربی اضافه نیست.
استرس و خستگی
اغلب خانم‌های باردار احساس خستگی و اضطراب دارند به خصوص افرادی که برای اولین‌بار است که بارداری را تجربه می‌کنند. احساساتی مانند استرس باعث می‌شود که خانم‌ها برنامه ورزشی مناسبی برای خود در نظر نگیرند.
به دنبال این شرایط، متابولیسم بدن مختل شده و منجر به بیماری چربی خون می‌شود. علاوه بر مواردی که برای شما ذکر کردیم چربی خون در بارداری می‌تواند ژنتیکی باشد. اگر سابقه خانوادگی بیماری خون دارید احتمال اینکه شما نیز این عارضه را تجربه کنید وجود دارد.
بیشتر بخوانید: سندرم هلپ در بارداری
علائم چربی خون بالا در بارداری
افزایش چربی خون معمولاً بی‌علامت است، اما در برخی مادران ممکن است علائمی مانند:
- خستگی و احساس سنگینی،
- تهوع،
- زردی ملایم پوست،
- خارش بدن،
- سردرد یا تنگی نفس
دیده شود.
به همین دلیل انجام آزمایش دوره‌ای چربی خون در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری اهمیت زیادی دارد.
تفاوت کلسترول و تری گلیسیرید در بارداری
کلسترول نوعی چربی ساختاری است که برای ساخت هورمون‌ها و سلول‌ها لازم است، در حالی‌که تری گلیسیرید بیشتر نقش ذخیره انرژی دارد. در آزمایش خون، معمولا به مقادیر LDL (بد)، HDL (خوب) و TG (تری‌گلیسیرید) اشاره می‌شود. در دوران بارداری، افزایش ملایم این مقادیر طبیعی است، اما مقادیر خیلی بالا نیاز به کنترل دارند.
آیا چربی خون بالا در بارداری نگران کننده است
احتمال ابتلا به مشکلاتی مانند پره اکلامپسی در خانم‌های باردار با کلسترول بالا در بارداری دو برابر بیشتر از خانم‌ها با سطح کلسترول طبیعی است.
این حالت مسمومیت خون در بارداری است که منجر به افزایش فشار خون در بارداری یا تورم می‌شود. افرادی که به‌صورت ژنتیکی چربی خون دارند، احتمال اینکه کودکانی با چنین وضعیتی را نیز به دنیا بیاورند، بسیار زیاد است.
اگر سابقه این بیماری را دارید، باید در بارداری تحت نظر پزشک باشید تا از هرگونه مشکل احتمالی جلوگیری کنید.
درمان تری گلیسیرید بالا در بارداری
تری‌گلیسیرید با کلسترول تفاوت دارد؛ این ماده مستقیماً از مصرف قند و کربوهیدرات زیاد افزایش می‌یابد. کاهش مصرف مواد قندی، نوشیدنی‌های شیرین و افزایش دریافت اسید چرب امگا ۳ از منابع طبیعی مثل ماهی و گردو می‌تواند کمک‌کننده باشد. در موارد شدید، پزشک ممکن است از مکمل‌های مخصوص و بی‌خطر در بارداری استفاده کند.
درمان کلسترول بالا در بارداری
داروهای استاتینی مانند آتورواستاتین و سیمواستاتین در دوران بارداری منع مصرف دارند. nدر این دوران کنترل کلسترول بالا باید از طریق رژیم غذایی سالم، ورزش سبک و در صورت نیاز مصرف مکمل‌هایی باشد که پزشک تجویز می‌کند (مثل امگا ۳ یا نیاسین در دوز ایمن).
راه‌های کاهش چربی خون در بارداری
برای کاهش چربی خون، رعایت چند اصل ساده تغذیه‌ای موثر است:
- کاهش مصرف قندهای ساده و شیرینی‌ها،
- حذف چربی‌های اشباع مانند کره و گوشت قرمز پرچرب،
- افزایش مصرف فیبر (میوه، سبزیجات، غلات کامل)،
- استفاده از روغن زیتون و آووکادو،
- جایگزین کردن میان‌وعده‌های سالم مثل مغزها و میوه‌ها به جای تنقلات چرب.
درمان خانگی چربی خون در بارداری
روش‌های خانگی می‌توانند در کنار توصیه پزشک به کنترل چربی خون کمک کنند. از جمله:
- مصرف سیر تازه یا پودر سیر (در حد متعادل)،
- استفاده از جو دوسر در صبحانه،
- خوردن ماهی سالمون و تن ماهی طبیعی (غنی از امگا ۳)،
- نوشیدن آب‌لیمو تازه در آب ولرم صبحگاهی،
- انجام فعالیت سبک روزانه مانند پیاده‌روی ملایم با تایید پزشک.
چگونه از این عارضه در بارداری می‌توان جلوگیری کرد؟
قبل از اینکه اقدام به بارداری کنید باید شرایط خود را با پزشک در میان بگذارید. پزشک با توجه به شرایط شما توصیه‌هایی خواهد داشت که به داشتن بارداری سالم و داشتن یک رژیم غذایی سالم کمک می‌کند.
خانم‌های باردار برای جلوگیری از این عارضه باید به این موارد توجه داشته باشند:
اضافه کردن ماهی به رژیم غذایی
خانم‌هایی که طی بارداری چربی خون بالایی دارند، باید ماهی را به رژیم خود اضافه کنند. زیرا ماهی سرشار از امگا ۳ است که به عملکرد بهتر قلب کمک می‌کند. علاوه بر این خوردن ماهی به رشد مغز جنین نیز کمک می‌کند.
انواع ماهی‌های سرشار از امگا ۳ شامل ماهی‌هایی از جمله سالمون، تن، کیلکا و… می‌شود. به این نکته توجه داشته باشید که از مصرف ماهی‌های حاوی جیوه که منجر به مسمومیت می‌شود باید خودداری کرد.
در نظر گرفتن رژیم غذایی سبک و کم نمک
خانم‌هایی که در بارداری کلسترول بالایی دارند، باید میزان مصرف نمک را در رژیم غذایی خود محدود کنند تا احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا در بارداری و دیگر عوارض بارداری را کاهش دهند.
مصرف سبزیجات
خانم‌هایی که دچار این عارضه هستند باید سبزیجات بیشتری مصرف کنند تا به رفع این بیماری کمک کند. علاوه بر این از آنجایی که سبزیجات فیبر زیادی دارد به کاهش جذب کلسترول کمک خواهد کرد.
غذاهای سرشار از فیبر شامل مواردی از جمله سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات، برنج قهوه‌ای و… می‌شوند. برای جلوگیری از افزایش وزن زیاد باید از غذاهای حاوی چربی زیاد، فست فود، نودل و… خودداری کرد.
علاوه بر این برای بهبود سلامتی خود و کاهش ابتلا به چربی خون در بارداری باید ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی را در برنامه روزانه خود داشته باشید.
رژیم غذایی مناسب برای کنترل چربی خون بارداری
الگوی تغذیه‌ای مدیترانه‌ای یکی از بهترین رژیم‌ها در دوران بارداری است. این رژیم شامل:
- سبزیجات تازه و میوه‌های متنوع،
- روغن زیتون بکر،
- غلات کامل،
- ماهی‌های چرب (با رعایت فاصله مصرف)،
- مغزها و آب کافی است.
این رژیم نه‌تنها به کاهش چربی خون کمک می‌کند، بلکه سلامت قلب و رشد جنین را نیز بهبود می‌بخشد.
آیا مصرف قرص چربی در بارداری مجاز است؟
خیر. بیشتر قرص‌های چربی خون (مانند استاتین‌ها و فیبرات‌ها) در بارداری ممنوع هستند. تنها پزشک متخصص زنان یا فوق‌تخصص غدد می‌تواند در صورت لزوم، دارو یا مکمل جایگزین بی‌ضرر تجویز کند. مصرف خودسرانه دارو ممکن است برای جنین خطرناک باشد.
آیا چربی خون مانع بارداری می‌شود؟
چربی خون بالا در زنان در سن باروری ممکن است بر تخمک‌گذاری، تعادل هورمونی و چرخه قاعدگی اثر بگذارد. در موارد شدید، می‌تواند باردارشدن را دشوار کند. بااین‌حال، در بیشتر زنان با اصلاح سبک زندگی، کاهش وزن و تنظیم تغذیه، سطح چربی خون کنترل شده و بارداری به‌طور طبیعی انجام می‌شود.
مراقبت‌های پس از زایمان برای کنترل چربی خون
پس از زایمان، سطح هورمون‌ها به‌تدریج به حالت عادی بازمی‌گردد، اما اگر چربی خون بالا باقی بماند باید بررسی شود. رعایت رژیم غذایی مناسب دوران شیردهی، کنترل وزن، ادامه فعالیت بدنی و آزمایش مجدد چربی خون طی ۳ تا ۶ ماه پس از زایمان ضروری است تا از ماندگاری چربی بالا جلوگیری شود.
چه زمانی چربی خون در بارداری خطرناک است؟
اگر کلسترول یا تری‌گلیسیرید از حدود ۴۰۰–۵۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر بیشتر شود، احتمال عوارض بالا می‌رود. در چنین شرایطی، مراجعه فوری به پزشک و انجام بررسی‌های دقیق ضروری است تا از پانکراتیت، پره‌اکلامپسی و مشکلات جنینی جلوگیری شود.
توصیه نهایی برای خانم‌های باردار با سابقه چربی خون
افرادی که سابقه این عارضه را داشته و قصد بارداری دارند، باید زودتر برای درمان بیماری خود اقدام کنند تا عوارضی طی بارداری رخ ندهد.
عدم درمان چربی خون در بارداری می‌تواند شرایط خطرناکی را برای خانم بارداری ایجاد کند. در نهایت تشخیص زودهنگام می‌تواند خطر عوارض احتمالی را به حداقل برساند.
سوالات متداول
آیا چربی خون در بارداری خطرناک است؟
بله، در صورت بالا رفتن شدید ممکن است باعث افزایش فشار خون، دیابت بارداری یا التهاب لوزالمعده شود.
علائم چربی خون بالا در بارداری چیست؟
خستگی، تهوع، خارش بدن، سنگینی معده، و بالا بودن تری‌گلیسیرید در آزمایش خون.
درمان خانگی چربی خون در بارداری چیست؟
مصرف سیر، جو دوسر، سبزیجات تازه، روغن زیتون و فعالیت روزانه ملایم با نظر پزشک.
در دوران بارداری چه چیزی چربی خون را بالا می‌برد؟
مصرف شیرینی، غذاهای سرخ‌کردنی، چربی‌های اشباع و کم‌تحرکی.
آیا مصرف داروی چربی در بارداری مجاز است؟
معمولا خیر، چون اغلب داروهای چربی خون برای جنین مضر هستند؛ باید جایگزین ایمن زیر نظر پزشک مصرف شود.
آیا چربی خون بالا باعث ناباروری می‌شود؟
چربی خون مزمن می‌تواند تعادل هورمونی را به‌هم بزند و احتمال بارداری را کاهش دهد.
راه سریع کاهش چربی خون در بارداری چیست؟
اصلاح رژیم غذایی، مصرف فیبر زیاد، نوشیدن آب فراوان و پرهیز از قندهای ساده.
عوارض تری‌گلیسیرید بالا در بارداری چیست؟
خطر پانکراتیت، افزایش فشار خون و رشد بیش از حد جنین (ماکروزومی).
آیا سیر برای چربی خون در بارداری مفید است؟
بله، ولی باید در حد متعادل و با مشورت پزشک مصرف شود، چون ممکن است فشار خون را پایین بیاورد.
بعد از زایمان چربی خون برمی‌گردد به حالت عادی؟
معمولا بله، اما در بعضی افراد نیاز به پیگیری تغذیه و آزمایش مجدد وجود دارد.
