از زمان لقاح تا زایمان مراحل مختلفی طی می‌شود. در یکی از این مراحل تخمک بارور شده به رحم می‌رود تا آنجا بچسبد؛ اما، در بارداری خارج از رحم، تخمک بارور شده به رحم نمی‌چسبد.
در واقع به جای این قسمت، ممکن است به لوله فالوپ، حفره شکم یا دهانه رحم چسبیده شود. با این حال که ممکن است آزمایش بارداری مثبت باشد؛ اما، تخمک بارور شده در قسمت درستی قرار ندارد.
در صورتی که این وضعیت دیر تشخیص داده شود، می‌تواند یک وضعیت اورژانسی برای خانم باردار ایجاد کند.
درمان به موقع و سریع خطرات ناشی از حاملگی خارج از رحمی را به حداقل می‌رساند و همچنین در آینده شانس بارداری سالم و بدون مشکل را خواهید داشت.
بارداری خارج از رحم چیست؟
بارداری خارج از رحم، که به آن حاملگی خارج رحم یا حاملگی خارج رحمی نیز گفته می‌شود، نوعی بارداری است که در آن تخمک بارور شده به جای رحم، در محل دیگری مانند لوله فالوپ، تخمدان یا شکم لانه گزینی می‌کند.
این نوع بارداری معمولا نمی‌تواند به تولد نوزاد سالم منجر شود و نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد. اصطلاح پزشکی آن ectopic pregnancy است.
علت بارداری خارج از رحم چیست؟
علت این عارضه به‌طور دقیق مشخص نیست. گاهی این موارد می‌تواند در ایجاد این عارضه نقش داشته باشد:
- ایجاد التهاب و اسکار لوله‌های فالوپ ناشی از یک بیماری، عفونت یا جراحی قبل
- مشکلات هورمونی
- ناهنجاری‌های ژنتیکی
- نقص هنگام تولد
- مسائل پزشکی که بر شکل و وضعیت لوله‌های فالوپ و اندام‌های تناسلی تاثیر می‌گذارد.
چه افرادی در معرض خطر بارداری خارج از رحم قرار دارند؟
همه خانم‌هایی که فعالیت جنسی دارند، در معرض خطر این مشکل احتمالی هستند، چنین عارضه‌ای با هر یک از این موارد افزایش پیدا خواهد کرد:
- خانم‌های ۳۵ ساله یا بیشتر
- سابقه انجام جراحی لگن، جراحی شکم یا سقط‌های مکرر
- سابقه بیماری التهابی لگن (PID)
- سابقه آندومتریوز
- بارداری، با وجود بستن لوله رحمی یا دستگاه داخل رحمی (IUD)
- لقاح با مصرف دارو یا دیگری راهکارهای باروری
- مصرف سیگار
- سابقه بارداری خارج از رحم
- سابقه بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا (عفونت در بارداری)
- ناهنجاری‌های ساختاری در لوله‌های فالوپ؛ چراکه حرکت تخمک را سخت می‌کند.
اگر دچار هر یک از این موارد هستید، با پزشک در میان بگذارید.
حاملگی خارج از رحم چه علائمی دارد؟
از اولین علامت می‌توان به خونریزی واژن و درد لگنی اشاره کرد. حالت تهوع و درد سینه از مهم‌ترین علائم شایع آن است.
علائم زیر در بارداری خارج از رحم شایع‌تر است و می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل اورژانسی باشد:
- درد شدید در شکم، لگن، شانه و گردن
- درد شدید در یک طرف شکم
- لکه بینی یا خونریزی خفیف تا شدید از واژن
- سرگیجه
- احساس فشار در مقعد
در صورت وجود هر یک از علائم باید با پزشک خود در میان بگذارید.
آیا بارداری خارج از رحم با خونریزی همراه است؟
بله، بسیاری از زنان بارداری خارج از رحم را با خونریزی واژینال تجربه می‌کنند که می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. همچنین ممکن است علائم خونریزی داخلی ایجاد شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
اولین علائم بارداری خارج از رحم چه زمانی ظاهر می‌شوند؟
علائم اولیه ممکن است بین هفته‌های ۴ تا ۱۰ بارداری ظاهر شوند. برخی از شایع‌ترین علائم بارداری خارج از رحم شامل موارد زیر است:
- درد شکم یا لگن، اغلب یک‌طرفه
- خونریزی یا لکه بینی غیرطبیعی
- حالت تهوع یا استفراغ
- احساس ضعف، سرگیجه یا غش در موارد شدید
بارداری خارج از رحم چه عوارضی دارد؟
حاملگی خارج از رحم می‌تواند باعث باز شدن لوله فالوپ شود. در صورتی که این عارضه درمان نشود، پارگی لوله منجر به خونریزی می‌شود که شرایطی برای فرد تهدیدکننده خواهد بود.
چگونه می‌توان از بارداری خارج از رحم جلوگیری کرد؟
هیچ راه مشخص برای پیشگیری از این عارضه احتمالی وجود ندارد؛ اما، چند راه موثر را برای شما ذکر خواهیم کرد:
- استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی به پیشگیری از عفونت‌های مقاربتی کمک می‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌های التهابی را کاهش می‌دهد.
- از مصرف سیگار خودداری کنید.
نحوه تشخیص بارداری خارج از رحم چگونه است؟
با معاینه لگن می‌توان حساسیت یا توده را در لوله فالوپ یا تخمدان تشخیص داد. با این حال پزشک نمی‌تواند تنها با معاینه فیزیکی این بیماری را تشخیص دهد. در واقع باید سونوگرافی و آزمایش خون نیز انجام شود.
حاملگی خارج از رحم چه درمانی دارد؟
این عارضه برای مادر بی‌خطر نیست. همچنین جنین نمی‌تواند در این شرایط رشد کاملی داشته باشد. برای سلامتی مادر باید جنین در اسرع وقت خارج شود.
گزینه‌های درمانی که برای افراد در نظر گرفته می‌شود، بسته به محل بارداری خارج از رحم و پیشرفت آن، متفاوت خواهد بود.
درمان دارویی
در صورتی که این وضعیت در مراحل اولیه باشد، پزشک ابتدا دارو تجویز می‌کند تا رشد سلولی جلوگیری کند.
برای این که مطمئن شوند این داروی تزریقی موثر عمل می‌کند، باید آزمایش خون به‌صورت مکرر انجام شود.
زمانی که دارو موثر عمل کند، علائمی مشابه با سقط جنین ایجاد خواهد شد که این موارد به شرح زیر است:
- گرفتگی
- خونریزی
- خارج شدن بافت
در این مواقع دیگر نیازی به جراحی نیست. باید بدانید که تا چند ماه پس از مصرف این دارو قادر به بارداری نخواهید بود.
عمل جراحی
بسیاری از پزشکان خارج کردن جنین و ترمیم هرگونه آسیب‌دیدگی داخلی را به روش جراحی به بیمار پیشنهاد می‌کنند که به این روش لاپاراتومی گفته می‌شود.
در صورتی که لوله فالوپ ناشی از بارداری خارج از رحم دچار آسیب شده باشد، پزشک ممکن است نیاز به برداشتن لوله فالوپ در حین عمل جراحی باشد.
مراقبت‌های خانگی
پزشک در این مواقع دستورالعمل‌هایی را برای بیمار در نظر می‌گیرد. برش‌ها در طی زمان بهبودی باید تمیز و خشک نگه داشته شود. این برش‌ها را از نظر علائم عفونت مورد بررسی قرار دهید:
- خونریزی که متوقف نمی‌شود
- خونریزی بیش از حد
- بوی بد در محل عمل
- قرمزی
- ورم
- احساس گرما هنگام لمس
پس از جراحی ممکن است مقدار کمی خونریزی واژینال و لخته خون‌های کوچک داشته باشید که ممکن است این شرایط تا شش هفته پس از عمل نیز ادامه داشته باشد.
سایر نکات خود مراقبتی شامل موارد زیر است:
- نباید وسیله سنگین بلند کنید.
- جهت جلوگیری از یبوست باید به مقدار کافی مایعات مصرف کنید.
- باید استراحت لگنی داشته باشید، به این معنی که از رابطه جنسی، تامپون و دوش واژینال خودداری کنید.
- در هفته ابتدایی پس از جراحی باید استراحت کامل داشته باشید، در هفته بعد کمی فعالیت‌های خود را افزایش دهید.
- در صورتی که هرگونه علائم غیر طبیعی داشتید، حتما به پزشک متخصص زنان کرج اطلاع دهید.
بارداری بعد از درمان
- بعد از برداشتن یک لوله، امکان بارداری طبیعی با لوله سالم وجود دارد.
- تحقیقات نشان می‌دهد که بارداری سالم بعد از حاملگی خارج از رحم با مراقبت مناسب تا حد زیادی ممکن است.
درد بارداری خارج از رحم چگونه است؟
درد معمولا به شکل درد شکمی یک‌طرفه، تیر کشیدن یا گرفتگی شدید است و ممکن است به شانه یا پشت نیز منتشر شود. شدت درد می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و گاهی با فعالیت یا حرکت تشدید می‌شود.
سوالات متداول (FAQs)
آیا بارداری خارج از رحم درد دارد؟
بله، درد شکمی یک طرفه شایع‌ترین علامت است.
آیا با بیبی چک مشخص می‌شود؟
خیر، بیبی چک فقط وجود بارداری را نشان می‌دهد.
اگر درمان نشود چه می‌شود؟
ممکن است باعث خونریزی داخلی شدید و خطر جانی شود.
آیا بعد از درمان امکان بارداری طبیعی است؟
بله، مخصوصا اگر لوله دیگر سالم باشد.
بعد از درمان بارداری خارج از رحم، احتمال بارداری سالم چقدر است؟
مطالعات نشان می‌دهند که بارداری سالم بعد از حاملگی خارج از رحم امکان پذیر است، به خصوص اگر لوله دیگر سالم باشد و علت زمینه‌ای درمان شود.
آیا بارداری خارج از رحم با خونریزی همراه است؟
بله، خونریزی واژینال یکی از شایع‌ترین علائم بارداری خارج از رحم است.
درد بارداری خارج از رحم چگونه است و در کدام ناحیه احساس می‌شود؟
درد معمولا به شکل درد شدید یا تیرکشنده در یک طرف شکم یا لگن است و ممکن است به شانه یا پشت نیز منتشر شود.
آیا با بیبی چک یا آزمایش خون می‌توان بارداری خارج از رحم را تشخیص داد؟
- بیبی چک: فقط وجود بارداری را نشان می‌دهد و نمی‌تواند محل بارداری را مشخص کند.
- آزمایش خون (β-hCG): سطح هورمون بارداری را اندازه‌گیری می‌کند و با سونوگرافی ترکیب می‌شود تا تشخیص داده شود که بارداری در رحم یا خارج از رحم قرار دارد.
- سونوگرافی: اصلی‌ترین روش تشخیص بارداری خارج از رحم است و معمولاً بین هفته ۴ تا ۱۰ بارداری انجام می‌شود.
اگر بارداری خارج از رحم درمان نشود چه عوارضی دارد؟
- پاره شدن لوله فالوپ و خونریزی داخلی شدید
- شوک و خطر مرگ
- آسیب دائمی به لوله‌ها و کاهش شانس باروری
- در برخی موارد، نیاز به جراحی اورژانسی و برداشتن لوله رحمی
آیا بعد از برداشتن یک لوله رحم امکان بارداری طبیعی وجود دارد؟
بله، اگر لوله دیگر سالم باشد، امکان بارداری طبیعی همچنان وجود دارد. شانس بارداری با مراقبت و بررسی پزشکی مناسب بالا است.
دفع خود به خودی بارداری خارج رحمی امکان پذیر است؟
بله، در موارد بسیار محدود، بارداری خارج از رحم می‌تواند به صورت خود به خودی دفع شود، اما همیشه نیاز به نظارت پزشکی دارد تا خونریزی یا عوارض ایجاد نشود.
