درمان درد عصب سه قلو چیست

درد عصب سه‌ قلو صورت یا نورالژی تری ژمینال، گاهی اوقات به‌عنوان فجیع‌ترین درد شناخته شده برای بشریت توصیف می‌شود. این درد به‌طور معمول از قسمت پایین صورت و فک شروع می‌شود، به اطراف بینی و بالای چشم نیز می‌رسد و مانند شوک بر اثر تحریک عصب سه قلو ایجاد می‌شود و شاخه‌هایی را به پیشانی، گونه و فک پایین می‌فرستد.

درد عصب سه قلو، معمولا محدود به یک طرف صورت است. اگرچه این بیماری همیشه قابل درمان نیست؛ اما راهکارهایی برای کاهش درد ناتوان‌کنندۀ این بیماری وجود دارد.

آشنایی با عصب سه‌ قلو

عصب سه‌ قلو پنجمین عصب از ۱۲ جفت اعصاب جمجمه در سر است. یک عصب سه‌ قلو به سمت راست سر می‌رود و دیگری به سمت چپ می‌چرخد. هر یک از این اعصاب دارای سه شاخۀ مجزاست. پس از اینکه عصب سه‌ قلو از مغز خارج شد، وارد جمجمه می‌شود و به سه شاخۀ کوچک‌تر تقسیم می‌شود. این اعصاب وظیفۀ کنترل احساسات را در صورت برعهده دارند.

کنترل احساسات در صورت به سه شاخۀ مجزا تقسیم می‌شود:

• شاخۀ اول، وظیفۀ کنترل احساس در چشم، پلک فوقانی و پیشانی را دارد.
• شاخۀ دوم، وظیفۀ کنترل احساس در پلک تحتانی، گونه، سوراخ بینی، لب فوقانی و لثه را دارد.
• شاخۀ سوم، وظیفۀ کنترل احساس در فک‌، لب پایین، لثه و برخی از ماهیچه‌های مورد استفاده برای جویدن را دارد.

میزان شیوع بیماری

گزارش شده است که سالانه ۱۵۰،۰۰۰ نفر به بیماری نورالژی تری ژمینال مبتلا می‌شوند. این اختلال در هر سنی ممکن است رخ دهد؛ اما بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌شود. شیوع این بیماری در زنان بیشتر از مردان است. یکی از علل مهم بروز آن وراثت است.

عصب سه قلو کجاست؟

در نزدیک شقیقه، کنار سر و جلوی گوش شما قرار گرفته است. گانگلیون سه قلو به سه شاخه عصب تقسیم‌بندی می‌شود که این شاخه‌ها در هر طرف سر به قسمت‌های مختلفی از صورت حرکت می‌کند.

علت ایجاد نورالژی تری ژمینال چیست

دردی که بر اثر عصب سه‌ قلو اتفاق می‌افتد، نشان‌دهندۀ تحریک عصب است. علت درد هم معمولا ناشی از تماس بین ورید و عصب سه‌ قلو در پایۀ مغز است. یکی دیگر از دلایل درد عصب‌های سه قلو، فشار یک تومور روی عصب یا MS است. افزایش درد عصب سه‌ قلو می‌تواند باعث ایجاد بیماری MS شود.

شرایط مختلفی می‌تواند در ایجاد مشکل عصب سه گانه نقش داشته باشد؛ اما به‌طور کلی احساس درد به‌دلیل فشار دادن رگ خونی بر عصب نزدیک ساقه مغز رخ می‌دهد.

بیماری ام اس باعث بدتر شدن پوشش عصبی به نام غلاف میلین می‌شود؛ بنابراین افراد مبتلا به ام اس ممکن است بیشتر در معرض این بیماری باشند. علاوه بر این، چنین دردی می‌تواند ناشی از تومور یا ضایعه‌ای دیگر باشد که عصب را تحت فشار قرار می‌دهد؛ اما این مورد رایج نیست.

اگر عصب سه قلو از طریق عمل جراحی دهان یا سینوس، ضربه به صورت یا سکته مغزی آسیب ببیند، ممکن است درد عصب صورت را احساس کنید. برخی از موارد ایدیوپاتیک هستند، به این معنی که علت آن مشخص نشده است.

حملات عصب سه‌ قلو ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، دلایلی مانند:

• لمس‌کردن پوست
• اصلاح
• مسواک‌ زدن دندان‌ها
• دمیدن بینی
• اصلاح صورت
• غذا خوردن
• نوشیدن
• آرایش کردن
• صحبت کردن
• وزیدن باد روی صورت
• خندیدن
• شستن صورت

علائم نورالژی تری ژمینال

اکثر بیماران اینطور گزارش می‌دهند که درد به یک‌باره و بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای شروع شده و برخی از آنها می‌گویند که درد به دلیل تصادف رانندگی، ضربه‌ یا جراحی دندان است.

اکثر پزشکان و دندانپزشکان اعتقاد ندارند که کار دندانپزشکی باعث ایجاد درد در عصب سه‌ قلو می‌شود. البته گاهی اوقات، این احتمال وجود دارد که زمینۀ این بیماری از قبل در فرد وجود داشته و کار دندانپزشکی باعث تحریک علائم اولیه این بیماری شده است.

درد اغلب برای اولین‌بار در فک بالا یا پایین احساس می‌شود و بسیاری از بیماران تصور می‌کنند که دندان‌هایشان آبسه کرده است، اما وقتی درد ادامه می‌یابد، متوجه می‌شوند که این مسئله مربوط به دندان نیست.

میزان درد در بیماران متفاوت است، آنها غالبا دچار حملات طولانی و مکرر می‌شوند و ممکن است این درد هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌ها به‌طول بینجامد. حملۀ درد ممکن است روزی یک‌بار یا روزی ۱۰ بار برای بیمار اتفاق بیفتد.

علائم ناشی از این مشکل عصب سه گانه ممکن است به چنین شکلی رخ دهد:

• دوره‌های درد شدید به‌صورت درد تیرکشنده مانند شوک الکتریکی احساس می‌شود.
• حملات در صورت خودبه‌خود ایجاد می‌شود یا در اثر محرک‌های بیرونی مانند لمس صورت، جویدن، مسواک زدن و صحبت کردن است.
• حملات درد از چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه دارد.
• دردی که همراه با اسپاسم صورت رخ می‌دهد.
• حملات چندگانه که روزها، ماه‌ها یا بیشتر طول می‌کشد.
• درد در نواحی عصب سه قلو از جمله قسمت‌هایی مانند گونه، فک، دندان‌ها، لثه، لب، چشم و پیشانی احساس می‌شود.
• دردی که هر بار یک طرف صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• درد متمرکز در یک نقطه ایجاد شده و سپس در نواحی مختلف گسترده می‌شود.
• احساس درد به‌ندرت هنگام شب رخ می‌دهد.
• حملاتی که در طول روز به‌طور مکرر و شدیدتر رخ می‌دهد.

اگر درد صورت را طولانی مدت یا به‌شکل مکرر تجربه کردید یا دردی دارید که با مصرف مسکن تسکین نمی‌یابد، نیاز به بررسی توسط فوق تخصص درد در کرج دارد.

مشکل اعصاب سه گانه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید، نورالژی تری ژمینال را بر اساس توصیف شما از درد تشخیص می‌دهد:

تشخیص نوع درد

درد مرتبط با عصب سه قلو به‌صورت ناگهانی، شوک مانند و خفیف رخ می‌دهد.

محل درد

قسمت‌هایی از صورت که تحت تاثیر قرار گرفته‌اند، به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا عصب سه قلو درگیر شده است یا خیر.

محرک‌ها

درد ناشی از عصب سه قلو معمولا با خوردن، صحبت کردن، لمس خفیف صورت یا حتی با وزیدن باد روی صورت ایجاد می‌شود.

علاوه بر این موارد، پزشک آزمایش‌های زیادی را برای تشخیص این بیماری و تعیین علت بیماری زمینه‌ای در نظر می‌گیرد که به شرح زیر است:

معاینه عصبی

لمس قسمت‌هایی از صورت به پزشک کمک می‌کند تا محل درد را مشخص کند و در صورتی که مشکل عصب سه گانه تایید شده باشد با معاینات بررسی می‌کند که کدام شاخه‌های عصب سه قلو درگیر شده است.

MRI

پزشک ممکن است این روش تصویربرداری را برای بررسی اینکه آیا بیماری ام اس باعث ایجاد این بیماری شده است یا خیر از فرد درخواست کند.

به‌طور کلی عامل ایجاد این مشکل باید شناسایی شود و در صورت نیاز، آزمایش‌های متفاوت دیگری از بیمار خواسته می‌شود که به رد سایر شرایط احتمالی کمک می‌کند.

درمان درد عصب سه قلو

داروی ضد تشنج، رایج‌ترین دارویی است که پزشکان برای معالجۀ عصب سه‌ قلو استفاده می‌کنند. در مراحل اولیۀ بیماری، این دارو درد اکثر افراد را کنترل می‌کند. عوارض جانبی احتمالی این دارو شامل سرگیجه، خواب‌آلودگی و حالت تهوع است.

به‌غیر از عوارض جانبی، ایراد دیگری به این دارو وارد نیست. برخی از بیماران ممکن است برای کاهش درد به دوزهای نسبتا بالایی از دارو احتیاج داشته باشند و متاسفانه در دوزهای بالاتر، عوارض جانبی برجسته‌تر می‌شود و می‌تواند منجر به واکنش دارویی نامطلوب شود.

بسیاری از این داروها می‌توانند اثرات بدی روی برخی از بیماران به‌ویژه افرادی که سابقۀ بیماری مغز و استخوان،کلیه و کبد دارند، داشته باشند. این بیماران باید مرتبا آزمایش خون بدهند تا از سلامتی‌شان اطمینان حاصل کنند.

درمان دارویی

داروهای احتمالی که بر اساس شرایط بیمار تجویز می‌شود به شرح زیر است:

• داروهای ضد تشنج
• داروهای ضد افسردگی
• شل کننده‌های عضلانی
• سایر داروهای تزریقی مانند تزریق بوتاکس

سایر درمان‌ها:

در صورتی که بیمار با هیچ یک از روش‌های ذکر شده بهبود پیدا نکند، از روش‌های موثرتری استفاده می‌کنند که این موارد به شرح زیر است:

• فشرده‌سازی با بالن
• ریزوتومی‌ گلیسرول
• رادیوفرکوئنسی
• رفع فشار میکروواسکولار

روش‌های دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید همراه با دارو درمانی انجام دهید تا تاثیر بیشتری را از درمان شاهد باشید:

• یوگا
• مدیتیشن
• ورزش
• طب سوزنی
• تغذیه مناسب
• بایوفیدبک
• کایروپراکتیک

تسکین درد عصب سه قلو به روش خانگی

برخی از نکات خانگی نیز می‌تواند در تسکین درد این عارضه موثر باشد. معمولا افراد با گرما دادن به محل آسیب دیده متوجه تسکین درد می‌شوند.

برای گرما دادن به نقطه آسیب دیده می‌توانید یک بطری آب گرم یا کمپرس داغ را روی نقطه دردناک بگذارید. علاوه بر این می‌توانید دوش آب گرم نیز بگیرید. به طور کلی روش‌های خانگی که توصیه می‌شود به شرح زیر است:

یوگا

تمرینات مهم یوگا از جمله مدیتیشن و تکنیک‌های صحیح تنفس به کاهش استرس، آرامش جسمی و ذهنی کمک می‌کند و در نهایت باعث آرامش سیستم عصبی می‌شود.

تمرینات یوگا به کاهش التهاب کمک می‌کند و در نهایت باعث تسکین درد مزمن می‌شود.

مدیتیشن

در صورتی که در انجام مدیتیشن تداوم داشته باشید، متوجه بهبود خلق‌وخو و سلامت کلی بدن می‌شوید. باعث می‌شود که ذهن از افکار منفی و اضافی دور شود و همچنین به کاهش استرس کمک می‌کند.

فعالیت بدنی

مقداری کمی فعالیت بدنی مانند پیاده‌روی منجر به افزایش اندورفین می شود که در نهایت باعث بهبود خلق‌وخو و در نهایت کاهش احساس درد خواهد شد.

تغییراتی که باید در سبک زندگی خود ایجاد کنید:

• از آب ولرم باید برای شستشوی صورت خود استفاده کنید. استفاده از آب داغ و آب سرد ممنوع است.
• دهان خود را با آب دمای محیط بشویید.
• تنها باید غذاهای نرم میل کنید.
• از غذاهای محرکی که باعث ایجاد درد می‌شوند مانند مرکبات، کافئین و… خودداری کنید.
• غذاهایی به اندازه دمای محیط میل کنید.
• از مسواک نرم استفاده کنید و به آرامی مسواک بزنید.
• در هوای طوفانی توصیه می‌شود روسری دور سر خود ببندید تا باد به صورت و سر شما برخورد نداشته باشد.

درمان رادیوفرکوئنسی

یکی از بهترین روش‌های درمان و کنترل درد این بیماری، استفاده از روش‌های کم‌تهاجمی است. متخصص درد می‌تواند با کمک دستگاه‌های تصویربرداری، نقاط درد را در بیمار شناسایی و درمان کند. RF صورت اغلب به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار می‌تواند همان روز به خانه برگردد.

در کلینیک درد بیمارستان مریم، پزشکان حاذق کمک ویژه‌ای به مبتلایان این بیماری می‌کنند.

درمان‌های جراحی 

اگر داروها تأثیری بر درمان نورالژی تری ژمینال نداشتند، می‌توان از عمل جراحی برای کنترل درد استفاده کرد. به‌طور کلی، عمل جراحی باز برای بیمارانی انجام می‌شود که رگ خونی آنها در مجاورت فشار روی عصب سه‌ قلو، در هنگام تصویربرداری از مغز قابل تشخیص است.

بسته به ماهیت درد، چندین روش جراحی مغز و اعصاب برای درمان این مشکل عصب سه گانه وجود دارد. جراحی عصب سه‌ قلو در بعضی از بیماران، ممکن است به‌صورت سرپایی انجام شود، در حالی که می‌تواند برای برخی دیگر عملی پیچیده باشد که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

عوارض جراحی هم به روش آن بستگی دارد و می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند، مانند:

• کاهش شنوایی
• مشکلات تعادل
• نشت مایعات مغزی
• سکتۀ مغزی

مسکن قوی برای درد عصب سه قلو

برای تسکین درد نباید خود سرانه و به توصیه فردی غیر پزشک دارویی مصرف کنید. برای مصرف بهترین دارو و دریافت بهترین روش درمانی به متخصص درد مراجعه کنید تا با توجه به شرایطی که دارید بهترین روش درمانی برای شما در نظر گرفته شود.

درمان قطعی درد عصب سه قلو

اگر مدت‌هاست که از درد ناشی از این عارضه رنج می‌برید، پیشنهاد ما به شما این است که برای دریافت قطعی‌ترین روش درمانی به فوق تخصص درد مراجعه کنید تا از به‌روزترین روش‌های درمانی از جمله رادیوفرکوئنسی درد شما برطرف شود.

درمان جدید عصب سه قلو

رادیوسرجری استریوتاکتیک یکی از روش‌های درمانی جدید برای رفع این بیماری است که در طول این درمان از یک پرتو متمرکز برای آسیب به عصب سه قلو، قسمتی که وارد ساقه مغز می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.