دردهای صورت به طور معمول بر اثر ایجاد مشکلی در نقطه‌ای از صورت بوجود می‌آ‌ید، اما به دلیل توزیع عصبی، کل صورت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. به‌صورت کلی، سر و گردن به وسیلۀ اعصاب بسیاری به یکدیگر متصل و مرتبط هستند. اگر عصبی در قسمتی از صورت آسیب ببیند و تحریک شود، به احتمال زیاد دیگر نقاط سر، صورت و گردن تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و آن نقاط نیز دچار درد و ناراحتی خواهد شد.
اگر دردی حداقل به مدت ۶ ماه ادامه پیدا کند، به عنوان درد مزمن تعریف می‌شود. پزشکانی که این شرایط را درمان می‌کنند، باید در مورد مکانیسم‌ها و تعاریف راهکارهای درمانی موفق در جهت تغییر اوضاع زندگی بیمار که تحت تأثیر قرار گرفته است، بهترین تصمیم را بگیرند.
علت دردهای صورت چیست
عوامل بسیار مختلفی می‌تواند موجب بروز دردهای صورت شوند که مهم‌ترین موارد شامل دندان درد، دردهای استخوان یا عضلات جمجمه، میگرن، دردهای عصب سه‌قلو و سینوزیت است.
بسیاری از بیماری‌های به ظاهر ساده دیگر همانند آبسۀ دندان، زونا، آب سیاه چشمی، عفونت‌های غدد بزاقی و سردردهای خوشه‌ای نیز می‌توانند از عوامل ایجاد دردهای صورت باشند.
برای مثال سردردهای خوشه‌ای که باعث دردهای ناگهانی و یک‌طرفه در صورت می‌شوند و ممکن است بین ۱۵ تا ۴۵ دقیقه نیز به طول انجامد. این دردهای ناگهانی گاهی همراه با علائمی همچون قرمزی چشم، ریزش اشک، افتادگی پلک‌ها، آبریزش بینی و … است. نوع دردی که احساس می‌کنید به علت آن بستگی دارد.
درد صورت معمولاً بلافاصله برای فرد آشکار و باعث اختلال در فعالیت‌های روزمرۀ شخص می‌شود. منشأ این دردهای حاد ممکن است ناشی از تصادف باشد، مانند تصادف اتومبیل که سر بیمار به داشبورد یا کیسه هوا، برخورد می‌کند.
همچنین این درد می‌تواند ناشی از برداشتن یک تومور یا پیامد جراحی زیبایی باشد. زمانی که آسیب بافتی به وجود می آید، بعضی از این حوادث موجب آسیب دیدن مستقیم اعصاب صورت می‌شوند.
پیام‌های درد مکرراً به مغز میانی و مرکزی ارسال می‌شود و بیمار تکرار این الگوهای تکانه‌های عصبی را به عنوان درد تلقی می‌کند.
اگر محرک درد همچنان ادامه داشته باشد، ورود مداوم تکانه‌ها به نخاع موجب تغییراتی در سیستم عصبی مرکزی می‌شود، که در نهایت منجربه درد مزمن خواهد شد. دردی که بیشتر از ۶ ماه به طول انجامد، به عنوان درد مزمن در نظر گرفته می‌شود.
درد مزمن صورت، مانند هر درد مزمن دیگر، زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از درد صورت به عنوان «یکی از شدیدترین دردهایی که بشر از آن رنج می‌برد» یاد شده است.
علت درد استخوان زیر چشم
از علل احتمالی چنین دردی می‌توان به بلفاریت، عفونت مجرای اشکی و گل مژه اشاره کرد. بیماری‌هایی که گوشه چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهند، معمولا با راهکارهای خانگی از جمله استفاده از کمپرس گرم، اشک مصنوعی یا ماساژ ملایم قابل درمان است.
برخی از مشکلات دیگر ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک یا قطره چشمی استروئیدی داشته باشد.
علت درد گونه
عوامل مختلفی از جمله عفونت سینوسی، اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD)، آبسه دندان، بیماری عصبی و پریودنتال یا سایر شرایط پزشکی گاهی در ایجاد درد گونه که جزئی از دردهای صورت است نقش دارند.
درد صورت و بینی
اگر غشاهایی که مجرای بینی را پوشانده‌اند، تحریک یا ملتهب شوند، فشار سینوسی رخ می‌دهد. همچنین ممکن است مخاط ایجاد شود و تخلیه آن را متوقف کند که در نهایت منجر به درد و فشار می‌شود.
از علت ایجاد این عارضه می‌توان به سرماخوردگی، آلرژی و عفونت سینوسی اشاره کرد. با مصرف داروهای بدون نسخه و مرطوب نگه داشتن سینوس‌ها می‌توان تا حد زیادی علائم را کنترل کرد.
انواع دردهای صورت
- درد شدید و ناگهانی که در یک طرف صورت جمع می‌شود و بیشتر در اطراف دهان است، عموماً به دلیل مشکلات داخل دهان و دندان مانند حفره یا آبسه است. اگر این نوع درد را تجربه کردید، با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
- دردی که در قسمت جلوی پیشانی و زیر چشم‌ها احساس شود، بیشتر به علت سینوزیت بوده و همراه با احساس خستگی و گاهاً تب و لرز است.
- درد حاد ممکن است ایتروژنیک یا ناشی از برداشتن یک تومور یا پیامد جراحی زیبایی باشد. آسیب بافتی ناشی از صدمه، ممکن است موجب آسیب به واسطه‌های شیمیایی شود که بر اعصاب آن بافت تأثیر می‌گذارند یا خود اعصاب مستقیماً آسیب ببینند.
از آنجایی که دلایل زیادی برای درد در صورت وجود دارد، اگر دردی غیر‌قابل توصیف یا غیر‌قابل تحمل احساس شد، فورا به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص
هنگام مراجعه به پزشک باید این موارد را به متخصص درد گزارش دهید:
- در چه قسمتی از صورت احساس درد دارید.
- هر چند وقت یک بار احساس درد دارید.
- درد از چه قسمتی شروع می‌شود.
- چه نوع دردی احساس می‌شود.
- درد تا چه مدت ادامه دارد.
- چه عاملی منجر به تسکین درد می‌شود.
- هر علائم دیگری را که نیز تجربه می‌کنید باید به پزشک گزارش دهید.
پزشک برای تشخیص بهتر آزمایش‌هایی مانند تصویربرداری اشعه ایکس یا MRI را تجویز می‌کند. با انجام این آزمایش‌ها می‌توان متوجه بسیاری از مشکلات درون استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و بافت‌ها شد.
در صورت نیاز پزشک از اشعه ایکس برای بررسی سینوس‌ها کمک می‌گیرد. همچنین برای بررسی عفونت‌های خاص، نمونه خون گرفته می‌شود.
امروزه ما درک بهتری از علت و مکانیسم درد مزمن صورت داریم، اما همچنان باید در مورد درمان آن، اکتشافات بیشتری انجام گیرد. اکنون مشخص شده است که اکثر بیماران مبتلا به این مشکل، دچار فشار خونریزی مزمن عروق ریشه در عصب سه قلو پایه جمجمه هستند.
بیماری که مبتلا به درد مزمن صورت است و می‌تواند به نقطه تحریک صورت خود اشاره کند و ناحیۀ درد با توزیع آناتومیکی شناخته شده از شاخه‌ای از عصب سه قلو مطابقت داشته باشد، به معنی آسیب وارد شدن به عصب است.
اغلب بیماران از این‌گونه درد‌ها به صورت دردهایی ناگهانی مانند گرفتگی یا ضربانی مبهم و دردناک یاد می‌کنند. البته دردهای نواحی مختلف صورت مانند گوش و گردن نیز ممکن است در کل سر و صورت انعکاس یابد.
انواع احتمالی آسیب عبارتند از یاتروژنیک، که به دلیل انجام عمل‌های جراحی انتخابی یا اورژانسی پس از سانحه است، مانند ضربه خوردن سر به داشبورد اتومبیل. انواع جراحی‌های دیگر که به احتمال زیاد به عصب آسیب می‌رسانند شامل جراحی‌های زیبایی مانند رینوپلاستی، بلفاروپالستی و… می‌شود.
درمان خانگی چگونه است
اگر درد صورت خفیف باشد، می‌توانید با راهکارهای خانگی درد را کنترل کنید. میزان اثربخشی راهکارهای خانگی به علت زمینه‌ای درد بستگی دارد. به‌طور کلی از راهکارهای تاثیرگذار می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:
- یک بسته یخ را دور یک پارچه یا حوله بپیچید و به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه چندین‌بار طی روز در ناحیه آسیب‌دیده قرار دهید.
- داروهای بدون نسخه را برای کنترل درد مصرف کنید.
- اگر درد ناشی از سینوزیت را تجربه می‌کنید، بالا نگه داشتن سر به افزایش ترشح مخاط و مایعات جهت تسکین درد کمک می‌کند.
- اگر درد به دلیل مشکلات دندانی باشد، باید طی روز سه بار با آب نمک غرغره کنید.
- گاهی روش‌هایی مانند طب سوزنی، کایروپراکتیک و بیوفیدبک برای تسکین درد موثر واقع می‌شود.
درمان دردهای صورت
برای درمان درد صورت ابتدا باید علت درد مشخص شود و با توجه به علت آن درمان موثری در نظر گرفته خواهد شد. درد ناشی از عفونتی مانند سینوزیت معمولا پس از مصرف آنتی بیوتیک یا با رفع خودبه‌خود عفونت، تسکین می‌یابد.
اگر درد ناشی از عفونت ویروسی مانند زونا باشد، بیمار بدون نیاز به دریافت درمان طی چند روز تا چند هفته بهبود پیدا می‌کند. گاهی در موارد دیگر درد عصبی برای چندین ماه ادامه دارد.
داروی ضد ویروسی تجویزی مدت زمان عارضه‌های پوستی را کوتاه می‌کند، در صورت نیاز داروهای دیگری برای درمان دردهای عصبی مداوم نیز تجویز خواهد شد.
در صورتی که مشکلات دندانی داشته باشید دندانپزشک با تجویز آنتی بیوتیک، کشیدن دندان و… درد را برطرف می‌کند. مصرف داروهای بدون نسخه درد صورت ناشی از انواع سردرد از جمله سردردهای میگرنی و خوشه‌ای را درمان می‌کند.
درد مزمن صورت مزاحم زندگی و عملکرد بیماران می‌شود. مبتلایان به این بیماری هنگام نوشیدن مایعات سرد، اصلاح صورت، جویدن و حتی حرف زدن دچار مشکل می‌شوند.
دردهای صورت اگر ناشی از مشکل عصب سه‌قلو باشد، جزء دردهای پیش‌رونده است و اگر بتوان از آن به‌موقع پیشگیری کرد، دیگر نیازی به جراحی باز و روش‌های تهاجمی نخواهد بود.
رعایت برخی نکات می‌تواند این درد‌ها را تا حد زیادی کاهش داد. کارهایی که می‌توان هم‌زمان با درمان دارویی پیش برد شامل ورزش، یوگا، طب سوزنی به همراه مصرف ویتامین‌ها، تغذیه مناسب و خواب کافی است.
در برخی موارد نادر و خاص با انجام جراحی می‌توان به بازسازی عصب ادامه داد. در انتها با مراجعه به کلینیک درد می‌توان تا حد زیادی از دردهای صورت رهایی یافت. هدف از کلینیک‌های درمانی درد افزایش کیفیت زندگی بیماران است.
در این مراکز شما مهارت‌های کنترل و مدیریت درد مزمن را آموخته و قادر خواهید بود که در زندگی عملکرد بهتری داشته باشید. اگر درمان فوری انجام گیرد، می‌تواند تا حد زیادی از خطرات ناشی از اتفاقات خطرناک جلوگیری کند.
برای مثال، در صورت اقدام به موقع جهت درمان آب سیاه چشمی، می‌توان جلوی از دست رفتن همیشگی بینایی چشم را گرفت.