علت درد زیر شکم

درد زیر شکم به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود، در اغلب مواقع مواردی مانند احتباس گاز در شکم یا سوء هاضمه در ایجاد چنین مشکلی نقش دارد.

با این حال ممکن است عوامل جدی‌تر در ایجاد درد شکم در زیر شکم دخیل باشد. به علائم دیگری که دارید حتما توجه داشته باشید؛ زیرا ممکن است سرنخ‌هایی برای تشخیص علت به شما بدهد.

درد زیر شکم چه علائمی دارد

این درد بسته به علت آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی از انواع درد در تمام قسمت تحتانی شکم گسترش می‌یابد و برخی دیگر در نقطه خاصی از شکم ایجاد می‌شود.

علائم بسته به علت درد در هر فردی متفاوت است. به همین جهت علائم احتمالی را که هر فردی ممکن است تجربه کند را برای شما ذکر خواهیم کرد.

علائم هشداردهنده

این موارد نیاز به بررسی و درمان فوری دارد:

• تب همراه با درد زیر شکم دارید.
• درد شدیدی که از بین نمی‌رود.
• دچار استفراغ خونی شده‌اید.
• دچار علائمی از جمله شوک یا فشار خون پایین شده‌اید که می‌تواند نشانه خونریزی داخلی باشد.
• مدفوع خونی یا تیره دارید.

بررسی دلایل احتمالی درد زیر شکم

درد زیر شکم می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن باشد، درد حاد می‌تواند به‌طور ناگهانی تغییر کند و خودبه‌خود از بین می‌رود. هر نوع دردی در زیر شکم می‌تواند ناشی از مسائل خوش‌خیم مانند ناراحتی معده یا جدی‌تر مانند آپاندیسیت باشد.

آپاندیسیت

این مسئله یک بیماری جدی است که نیاز به بررسی و درمان اورژانسی دارد. در صورتی که آپاندیس ملتهب و عفونی شود، باید درمان فوری برای جلوگیری از پارگی انجام شود.

افرادی که بین ۱۰ تا ۳۳ سال هستند، بیش از هر فرد دیگری در معرض خطر این بیماری قرار دارند؛ اما به این معنی نیست که امکان ایجاد این بیماری در سنین دیگر وجود ندارد.

اکثر افراد مبتلا آپاندیسیت چنین دردی دارند:

• درد به‌طور ناگهانی در سمت راست پایین شکم ایجاد می‌شود.
• درد به‌طور ناگهانی در اطراف ناف شروع شده و سپس به سمت راست پایین شکم منتقل می‌شود.
• با وارد شدن فشار به محل درد، درد تسکین می‌یابد؛ اما با برداشتن فشار مجددا بازمی‌گردد.
• هنگام حرکت، نفس عمیق، سرفه یا عطسه بدتر می‌شود.
• قبل از سایر علائم ایجاد شده و با گذشت زمان بدتر می‌شود.
• درد شدید شده است و احساس متفاوتی نسبت به قبل دارید.

از دیگر علائم احتمالی می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• تورم شکم
• تهوع و استفراغ
• اسهال یا یبوست
• بی اشتهایی
• تب خفیف
• عدم توانایی در خارج کردن گاز معده

زمانی که آپاندیس پاره می‌شود، معمولا درد برای مدتی کاهش پیدا می‌کند؛ اما در این صورت آپاندیس ترکیده شده عفونت را به داخل شکم می‌ریزد، در نهایت در سراسر بدن پخش شده و منجر به سپسیس می‌شود که تهدیدکننده زندگی است.

کولیت

کولیت نوعی بیماری التهابی است که منجر به تورم روده بزرگ و درد زیر شکم می‌شود. درد می‌تواند به‌صورت رفت و برگشتی باشد یا ثابت بماند.

علائم دیگر این بیماری به شرح زیر است:

• تب
• کم آبی بدن
• خون در مدفوع
• نفخ
• اسهال
• تمایل مکرر به اجابت مزاج

دلایل ایجاد کولیت چنین مواردی است:

• عفونت
• مسمومیت غذایی
• بیماری کرون
• کولیت ایسکمیک
• کولیت زخمی

بیماری التهابی روده

بیماری‌هایی از جمله کرون و کولیت اولسراتیو به عنوان بیماری‌های التهابی روده (IBD) دسته‌بندی می‌شوند.

بیماری دیورتیکولار

این بیماری شامل دیورتیکولوز و دیورتیکولیت است.

دیورتیکولوز

افراد مبتلا به دیورتیکولوز برآمدگی‌هایی بر سطح روده دارند. احتمال ایجاد این بیماری در افراد مسن بیشتر است. برخی از افراد به هیچ وجه علائمی ندارند، اما این بیماری می‌تواند منجر به نفخ شکم، گرفتگی و یبوست شود.

بیشتر بخوانید: یبوست در بارداری همراه با درمان

دیورتیکولیت

برآمدگی به هر شکلی که تحریک شود، به عنوان بیماری دیورتیکولیت شناخته می‌شود.

درد سمت چپ شکم از شایع‌ترین علائم این نوع التهاب یا عفونت است. از سایر علائم این بیماری می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• گرفتگی
• یبوست
• تب
• لرز
• تهوع و استفراغ

عفونت کلیه

عفونت کلیه یا پیلونفریت نوعی عفونت جدی است که اغلب با عفونت مثانه شروع می‌شود. هنگامی که سیستیت ناشی از باکتری یا قارچ به کلیه‌ها می‌رسد، امکان ایجاد عفونت کلیه وجود دارد.

اگر کمردرد داشته باشید ممکن است در زیر دنده‌ها، اطراف شکم و اطراف کشاله ران نیز احساس درد داشته باشید. درد ناشی از عفونت کلیه معمولا شدت زیادی دارد.

از علائم این عارضه می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• احساس درد هنگام ادرار کردن
• نیاز مکرر به ادرار کردن
• حالت تهوع و استفراغ
• تب همراه با لرز

اگر مشکوک به عفونت کلیه هستید، باید فورا برای درمان اقدام کنید.

احتباس ادرار

اگر دچار احتباس ادرار هستید، به‌طور ناگهانی نمی‌توانید دفع ادرار داشته باشید. این عارضه می‌تواند به‌صورت مزمن نیز ایجاد شود.

احتمال ایجاد این بیماری در آقایان بیشتر است و ممکن است علائمی نیز ایجاد نشود. اگر قادر به دفع ادرار نباشید، احتمالا درد شدیدی را احساس می‎کنید که به شکم شما نیز سرایت می‌کند. برخی از افراد به عنوان درد زیر شکم گزارش می‌کنند.

سیستیت

خانم‌ها بیشتر از آقایان به این بیماری مبتلا می‌شوند. معمولا التهاب توسط باکتری ایجاد می‌شود، اما می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد.

از علائم سیستیت می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• درد شبیه گرفتگی در قسمت میانی پایین شکم
• احساس درد در کمر
• ادرار کدر
• خون در ادرار
• ادرار بدبو
• تب با درجه پایین
• سوزش یا ادرار دردناک
• نیاز مکرر به ادرار کردن حتی پس از دفع ادرار

نفرولیتیازیس (سنگ کلیه)

سنگ کلیه اغلب باعث ایجاد درد در ناحیه پشت می‌شود؛ اما امکان درد در زیر شکم وجود دارد. سایر علائم سنگ کلیه به شرح زیر است:

• خون در ادرار
• استفراغ
• ادرار بدبو
• تب
• درد و سوزش هنگام ادرار کردن

با وجود اینکه که معمولا سنگ‌های کلیه کوچک خودبه‌خود دفع می‌شوند؛ اما سنگ‌های بزرگ‌تر نیاز به درمان دارند. این موارد می‌تواند منجر به عفونت دستگاه ادراری و درد زیر شکم شوند.

تجمع گاز در شکم

زمانی که هوا را می‌بلعید یا غذاهای خاصی مصرف می‌کنید که در ایجاد گاز در شکم نقش دارد، در نهایت به دستگاه گوارش فشار وارد خواهد شد. برخی از غذاها حاوی موارد و ترکیباتی هستند که باعث تجمع گاز در شکم می‌شود:

• فیبر موجود در لوبیا
• فیبر نامحلول مانند سبزیجات
• فروکتوز مانند پیاز یا موز
• لاکتوز موجود در محصولات لبنی
• رافینوز در کلم و سبزیجات چلیپایی

برخی از افراد بیشتر در معرض تجمع گاز در دستگاه گوارش قرار دارند. به‌طور مثال افرادی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند یا اختلالات گوارشی دارند. از علائم تجمع گاز در شکم می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• آروغ زدن
• نفخ
• دل درد
• نفخ شکم

گرفتگی‌های ناشی از قاعدگی

گرفتگی در قاعدگی به دلیل انقباضات رحمی رخ می‌دهد. احساس درد می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. ممکن است علاوه بر درد زیر شکم، کمردرد را نیز تجربه کنید.

علائم دیگری که ممکن است همراه با دردهای قاعدگی تجربه کنید به شرح زیر است:

• خستگی
• تهوع و استفراغ
• اسهال

برخی از افراد به دلیل اختلال یا عفونت دیگری دچار دردهای قاعدگی می‌شوند که به این حالت دیسمنوره ثانویه گفته می‌شود. این گرفتگی غیر طبیعی دلایل مختلفی از جمله موارد زیر را دارد:

• بیماری التهابی لگن (PID)
• اندومتریوز
• فیبروم‌ها
• آدنومیوز

یبوست

یبوست یک وضعیت ناراحت‌کننده است که اجابت مزاج دشوار را دشوار می‌کند. در صورتی که فیبر کمی‌ در رژیم غذایی شما وجود داشته باشد یا تغییر ناگهانی در عادت غذایی خود داشته باشید، احتمال ابتلا به یبوست وجود دارد.

علائم این عارضه به شرح زیر است:

• مدفوع خشک و سفت
• عدم وجود مدفوع
• نفخ
• درد زیر شکم در صورت تجمع گاز در شکم

گاهی یبوست به دلیل وجود بیماری زمینه‌ای در افراد رخ می‌دهد.

سندرم روده تحریک پذیر (IBS)

سندرم روده تحریک پذیر وضعیتی است که باعث ایجاد علائم مختلفی گوارشی از جمله موارد زیر می‌شود:

• دل درد
• تغییر در حرکات روده از جمله اسهال، یبوست یا تجربه ترکیبی از هر دو مورد
• احساس نفخ
• مخاط در مدفوع
• احساس اجابت مزاج

علت درد لگن

گاهی اوقات افراد درد لگن را با درد زیر شکم اشتباه می‌گیرند، شرایطی که می‌تواند در ایجاد چنین دردی نقش داشته باشد به شرح زیر است:

• بیماری التهابی لگن (PID)
• پاره شدن کیست تخمدان
• لیومیوم (فیبروم)
• اندومتریوز
• بارداری خارج از رحم
• تحریک بیش از حد تخمدان
• پیچ خوردگی تخمدان
• سرطان تخمدان

تشخیص درد زیر شکم

اگر درد شما به دلیل سوء هاضمه نیست و با گذشت زمان بدتر می‌شود به‌طوری که هیچ تسکینی احساس نمی‌کنید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

در ابتدا پزشک معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد و از شما می‌خواهد که هر علائمی که دارید را بگویید. در صورت نیاز آزمایشاتی را برای رد دیگر دلایل احتمالی برای شما در نظر خواهد گرفت. گاهی ممکن است بسته به وضعیتی که دارید معاینه زنان یا رکتوم نیز برای شما انجام گیرد.

آزمایشات احتمالی که برای شما در نظر گرفته می‌شود به شرح زیر است:

• آزمایش خون برای شمارش کامل خون جهت بررسی عفونت یا از دست دادن خون
• انجام تست تصویربرداری مانند سی تی اسکن جهت مشاهده اندام‌های داخل شکمی
• اگر احتمال بارداری داده شود، سونوگرافی نیز بهترین روش تصویربرداری برای افرادی است دلیل قانع‌کننده‌ای برای درد زیر شکم ندارند.

درد زیر شکم چگونه درمان می‌شود؟

درمانی که برای بیماران در نظر می‌گیرند، بسته به علت درد متفاوت است. برای برطرف کردن دردی که به دلیل تجمع گاز در شکم یا سوء هاضمه ایجاد شده است، چنین مواردی می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• داروهای بدون نسخه مانند کربنات کلسیم مصرف کنید.
• غذاهایی که منجر به سوء هاضمه یا تجمع گاز در شکم می‌شوند را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• ماساژ را امتحان کنید.
• پروبیوتیک مصرف کنید.

اگر به دلیل عفونت باکتریایی دچار درد زیر شکم هستید، نیاز به داروهای تجویزی پزشک دارید. افراد مبتلا به سوء هاضمه شدید نیز نیاز به دریافت داروهای تجویزی پزشک دارند.

عفونت دستگاه ادراری معمولا با مصرف آنتی بیوتیک قابل درمان است. برخی از اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر یا کولیت هیچ درمانی ندارند.

راهکارهای ترکیبی از جمله تغییر سبک زندگی و مصرف داروهای تجویزی به‌طور منظم به کنترل علائم کمک می‌کند.

به‌طور کلی نوع درمانی که برای بیمار در نظر گرفته می‌شود به شدت بیماری بستگی دارد. برخی از دلایل درد زیر شکم نیاز به عمل جراحی دارند.

مثلا افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو شدید نیاز به عمل جراحی دارند تا از عوارض جدی بیماری جلوگیری کنند.

همچنین آپاندیسیت نیز یک وضعیت اورژانسی است که همیشه نیاز به جراحی فوری دارد. در صورت عدم جراحی، آپاندیس می‌ترکد و باعث پریتونیت که نوعی عفونت جدی است خواهد شد.

تفاوت درد زیر شکم در سمت راست و چپ

درد زیر شکم در سمت راست و چپ می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که معمولا به اندام‌های داخلی مربوط به هر طرف مرتبط است:

درد سمت راست

این شرایط می‌تواند ناشی از مشکلاتی در آپاندیس (آپاندیسیت)، التهاب تخمدان یا کیسه صفرا باشد. در مردان، ممکن است به دلیل مشکلات پروستات یا بیضه نیز باشد.

درد سمت چپ

درد در این سمت بیشتر به مشکلات گوارشی مثل التهاب روده (کولیت)، مشکلات کلیه یا در خانم‌ها به مشکلات تخمدان چپ یا لوله‌های فالوپ مربوط می‌شود. هر دو طرف، درد می‌تواند ناشی از مشکلات گوارشی، عفونت یا التهاب ارگان‌های داخلی باشد.

علل درد زیر شکم در کودکان

درد زیر شکم در کودکان می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که موارد احتمالی به شرح زیر است:

• نفخ یا گاز معده
• یبوست
• عفونت‌های گوارشی ناشی از ویروس‌ها یا باکتری‌ها و در نهایت درد و اسهال
• آپاندیسیت
• کولیک (درد شکم)، درد ناشی از انقباضات عضلات شکم در نوزادان
• سنگ کلیه یا عفونت ادراری
• اضطراب یا استرس

اگر درد ادامه‌ دار یا شدید باشد، مشاوره با پزشک ضروری است.

درد زیر شکم و ارتباط آن با استرس

درد زیر شکم می‌تواند به دلیل استرس یا اضطراب ایجاد شود؛ زیرا استرس می‌تواند تاثیر زیادی بر سیستم گوارشی داشته باشد. زمانی که فرد مضطرب است، سیستم عصبی سمپاتیک فعال می‌شود که موجب افزایش ترشح اسید معده، انقباضات عضلانی در شکم و اختلال در عملکرد روده‌ها خواهد شد.

چنین مشکلاتی می‌تواند منجر به درد شکم، نفخ، یبوست یا اسهال شوند. در برخی موارد، دردی که در ناحیه زیر شکم احساس می‌شود، با کاهش استرس یا کنترل اضطراب کاهش می‌یابد.

درد زیر شکم و کمردرد چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

درد زیر شکم و کمردرد می‌توانند به دلایل مختلفی به یکدیگر مرتبط باشند. این دو نوع درد ممکن است به مشکلات گوارشی، مانند یبوست یا التهاب روده، مربوط شوند که باعث فشار به کمر و شکم می‌شود.

همچنین، مشکلات مربوط به مفصل‌های کمری مانند دیسک کمر یا مشکلات اسکلتی عضلانی می‌توانند به شکم انتشار پیدا کنند. در زنان، مشکلات مربوط به اندام‌های داخلی مانند تخمدان‌ها یا رحم به طور مثال کیست تخمدان یا آندومتریوز نیز می‌توانند هر دو نوع درد را ایجاد کنند.

علائم هشدار دهنده همراه با درد زیر شکم

علائم همراه با درد زیر شکم که می‌توانند نشانه‌های هشداردهنده باشند به شرح زیر است:

تب

ممکن است نشان‌ دهنده عفونت داخلی مانند آپاندیسیت یا عفونت ادراری باشد.

حالت تهوع و استفراغ

 می‌تواند ناشی از مشکلات گوارشی جدی یا انسداد روده باشد.

خونریزی 

خونریزی غیر طبیعی از واژن یا در مدفوع می‌تواند نشان‌ دهنده مشکلات مانند بارداری خارج از رحم، کیست تخمدان یا مشکلات روده باشد.

درد شدید و ناگهانی

درد به‌ خصوص در سمت راست شکم، می‌تواند نشانه آپاندیسیت یا مشکلات اورژانسی دیگر باشد.

تورم شکم

ممکن است تورم ناشی از تجمع مایع یا گاز در شکم باشد.

تغییرات در دفع ادرار یا مدفوع

این تغییرات می‌تواند نشان‌ دهنده مشکلات گوارشی یا ادراری باشد.

وجود هر کدام از این علائم همراه با درد شکم نیاز به ارزیابی پزشکی فوری دارد.

نقش تغذیه در ایجاد یا تسکین درد زیر شکم

تغذیه می‌تواند نقش مهمی در ایجاد یا تسکین درد زیر شکم داشته باشد. مصرف غذاهای سنگین، چرب، تند یا نفاخ مانند حبوبات یا نوشیدنی‌های گازدار ممکن است باعث ایجاد نفخ و تحریک روده‌ها شود و درد زیر شکم را تشدید کند. 

در حالی که رژیم غذایی حاوی فیبر مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل، نوشیدن آب کافی و خودداری از غذاهای محرک می‌تواند باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش و منجر به تسکین درد زیر شکم شود. 

همچنین حساسیت‌های غذایی مانند عدم تحمل لاکتوز یا گلوتن نیز می‌توانند عامل درد باشند و باید شناسایی و کنترل شوند.

درد در ناحیه زیر شکم در دوره پس از جراحی

درد این ناحیه از بدن پس از جراحی معمولا به دلیل التهاب، روند بهبود زخم‌ها یا گازهای تجمع‌ یافته در دستگاه گوارش ناشی از بی‌تحرکی و بیهوشی رخ می‌دهد. 

مصرف غذاهای سبک، پرهیز از نفخ‌ آورها، نوشیدن آب کافی و حرکت ملایم می‌تواند به تسکین درد کمک کند. اگر درد شدید یا همراه با علائم دیگر باشد، باید به پزشک مراجعه شود.

عفونت‌های لگنی و نقش درد ناحیه زیر شکم

عفونت‌های لگنی (PID) اغلب باعث درد زیر شکم می‌شوند که ممکن است با تب، ترشحات غیرطبیعی واژن و درد هنگام رابطه جنسی یا ادرار همراه باشد. 

این عفونت‌ها معمولا ناشی از باکتری‌هایی مانند کلامیدیا یا گنوره هستند و در صورت عدم درمان، می‌توانند به عوارض جدی مانند ناباروری منجر شوند. درمان به‌ موقع با آنتی‌بیوتیک‌ها برای کاهش درد و جلوگیری از عوارض ضروری است.

آیا این عارضه همیشه نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟

خیر، درد زیر شکم همیشه نیاز به مراجعه به پزشک ندارد. گاهی علت آن مشکلات گوارشی، نفخ یا گرفتگی‌های قاعدگی است که با مراقبت‌های ساده تسکین می‌یابد.

اگر درد شدید، مداوم، همراه با علائمی مانند تب، استفراغ، خونریزی غیرطبیعی یا دشواری در ادرار باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

نقش هورمون‌ها در ایجاد چنین دردی

هورمون‌ می‌تواند نقش مهمی در ایجاد چنین دردی به خصوص در خانم‌ها داشته باشد. تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی، تخمک‌ گذاری یا سندرم پیش از قاعدگی (PMS) ممکن است باعث درد شوند. 

همچنین اختلالات هورمونی مانند اندومتریوز یا کیست‌های تخمدان می‌توانند درد مزمن یا شدید زیر شکم ایجاد کنند. تنظیم هورمون‌ها از طریق درمان مناسب می‌تواند به کاهش این دردها کمک کند.

سوالات متداول

درد زیر شکم نشانه چیست؟

این درد می‌تواند به دلایل ساده‌ای مانند سوءهاضمه یا گاز معده یا مشکلات جدی‌تر مانند آپاندیسیت، عفونت کلیه یا بیماری‌های التهابی روده رخ دهد.

چه زمانی باید برای درد زیر شکم به پزشک مراجعه کنم؟

اگر درد شدید و مداومی دارید و با علائمی مانند تب، استفراغ خونی، مدفوع خونی یا فشار خون پایین همراه است، نیاز به مراجعه فوری به پزشک خواهید داشت.

آیا گاز معده می‌تواند باعث درد زیر شکم شود؟

بله، تجمع گاز در دستگاه گوارش می‌تواند یکی از علل شایع درد زیر شکم باشد که معمولا با نفخ، آروغ زدن یا دفع گاز همراه است.

آپاندیسیت چه علائمی دارد؟

درد در سمت راست پایین شکم، تهوع، استفراغ، تب خفیف و عدم توانایی در دفع گاز از علائم شایع آپاندیسیت است.

آیا یبوست می‌تواند باعث درد زیر شکم شود؟

بله، یبوست می‌تواند باعث درد در زیر شکم، نفخ و احساس فشار در دستگاه گوارش شود.

درد زیر شکم در دوران قاعدگی طبیعی است؟

بله، گرفتگی‌های قاعدگی می‌تواند باعث درد در زیر شکم شود؛ اما اگر درد شدید یا با علائم دیگری همراه است، ممکن است ناشی از مشکلاتی مانند آندومتریوز یا فیبروم باشد.

عفونت کلیه چگونه باعث درد زیر شکم می‌شود؟

عفونت کلیه می‌تواند درد شدیدی در ناحیه زیر شکم، پهلوها و اطراف کشاله ران ایجاد کند و با علائمی مانند تب، لرز و مشکل در ادرار همراه باشد.

آیا بیماری‌های التهابی روده می‌تواند علت درد زیر شکم باشد؟

بله، بیماری‌هایی مانند کرون و کولیت اولسراتیو می‌تواند باعث درد مداوم یا رفت و برگشتی در زیر شکم شوند.

سنگ کلیه چگونه باعث درد زیر شکم می‌شود؟

سنگ کلیه ممکن است باعث درد شدید در ناحیه زیر شکم، پهلو و کمر شود و علائمی مانند خون در ادرار و سوزش هنگام ادرار را ایجاد کند.

چه غذاهایی باعث افزایش گاز در معده و درد زیر شکم می‌شوند؟

غذاهای پر فیبر مانند لوبیا، سبزیجات چلیپایی مانند کلم، محصولات لبنی در افراد حساس به لاکتوز و غذاهای حاوی فروکتوز مانند پیاز و موز می‌توانند باعث گاز و درد شوند.