سقط مکرر و علل آن

سقط مکرر یعنی چه

سقط به معنی خاتمه یافتن حاملگی قبل از هفته دوازدهم (سه ماهۀ اول) بارداری است. گاهی سقط به‌صورت پیاپی و در حاملگی‌های متوالی رخ می‌دهد، اما در صورتی که بیش از سه بار باشد به آن سقط مکرر گفته می‌شود. سقط برای بار اول بسیار شایع است و از آنجا که معمولاً تکرار نمی‌شود نیازی به هم بررسی ندارد.

پس از سقط‌های دوم و سوم، بررسی زوجین جهت کشف علت سقط ضروری است. حتی بعد از چند بار سقط احتمال تولد زنده بدون درمان، بیشتر از احتمال سقط مجدد است؛ اما با درمان علل زمینه‌ای در مرکز ناباروری کرج، این احتمال بیشتر خواهد شد. سقط مکرر در یک نفر از هر سیصد زوج تا یک نفر در هر صد زوج دیده می‌شود.

علت سقط مکرر

سقط مکرر علل متفاوتی دارد و در سی تا پنجاه درصد موارد هم حتی پس از بررسی علت آن ناشناخته باقی مانده که به آن سقط غیر قابل توجیه گفته می‌شود.

از انواع عللی که مرتبط با سقط شناخته شده‌اند و از شایع‌ترین دلایل سقط مکرر هستند، می‌توان به مشکلات کروموزومی جنین، ناهنجاری‌های ساختمانی رحم، مشکلات هورمونی، بیماری‌های خون ایمنی، اختلالات همراه با افزایش انعقادپذیری، عفونت‌های دوران بارداری و بعضی از عوامل کمتر شایع مانند مصرف برخی از داروها، مواجهه با سموم موجود در محیط زندگی، سیگار و کافئین، اختلالات جفت، عوامل مربوط به پدر و بیماری‌های زمینه‌ای مادر (مثل بیماری‌های قلبی، خونی، کلیوی) و … اشاره کرد.

علت سقط مکرر در ماه اول بارداری

سقط مکرر و زودهنگام (طی سه ماه اول) بیشتر به دنبال مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی جنین رخ می‌دهد. در واقع ۵۰ تا ۸۰ درصد از سقط‌های خودبه‌خودی دارای تعداد کروموزوم غیرطبیعی بوده‌اند. وجود مشکلات ساختاری در رحم نیز می‌تواند در سقط طی این مدت نقش داشته باشد.

بارداری موفق بعد از سقط مکرر

امکان بارداری موفق بعد از دفعات زیاد سقط وجود دارد. اما بر اساس آمارها، هر چه تعداد سقط جنین بالا باشد، امکان بارداری موفق سخت‌تر می‌شود.

با این حال با توجه به شواهد از هر ۱۰ نفر خانم که ۲ سقط را تجربه کرده‌اند، بیش از ۶ نفر موفق به بارداری سالم می‌شوند.

تشخیص

وقتی خانمی با سابقه دو یا سه بار سقط به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک باید آزمایشات خاصی را از بیمار درخواست کند. این آزمایشات شامل بررسی‌های هورمونی بخصوص هورمون تیروئید، معاینه و بررسی از نظر وجود عفونت‌ها، درخواست عکس رنگی از رحم خانم جهت بررسی شکل رحم، بررسی ژنتیکی زن و مرد از نظر وجود مشکلات کروموزومی و برخی بررسی‌های دیگر می‌شود.

اگر در عکس رنگی مشکلاتی گزارش شود، معمولا در مواردی که این مشکلات مربوط به حفره داخلی رحم باشد پزشک روشی به نام هیستروسکوپی به کار می‌برد. به این صورت که در اتاق عمل و تحت بیهوشی با دوربین مخصوص داخل رحم را مشاهده و اشکالات آن را بر طرف می‌کند. این اشکالات می‌تواند پولیپ، دیواره (سپتوم) فیبروم یا هر گونه نامنظمی در داخل اندومتر (دیواره داخلی رحم) باشد.

یکی دیگر از مشکلات رحم که منجر به ضخیم شدن دیواره عضلانی آن و سقط می‌شود، آدنومیوز است. در این حالت به علت ضخیم شدن بیش از حد عضلات رحم خون‌رسانی به لایۀ داخلی رحم مختل شده و جنین سقط می‌شود.

بررسی هورمونی با هدف کشف دسته‌ای از بیماری‌های هورمونی از جمله کم کاری تیروئید انجام می‌شود. کم‌کاری تیروئید هم به دلیل ایجاد اختلال در تخمک‌گذاری می‌تواند باعث ناباروری و هم می‌تواند در صورت حاملگی سبب سقط جنین شود.

آشنایی با عوامل خطرساز

از عواملی که احتمال این عارضه را افزایش می‌دهد می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• بالا بودن سن مادر
• کمبود ویتامین D
• عوامل ژنتیکی
• عوامل ایمنی
• فاکتورهای رحمی
• ترومبوفیلی
• عفونت
• اختلالات غدد درون ریز

یکی دیگر از بیماری‌های تخمدان پلی کیستیک (تنبلی تخمدان) است. در این بیماری نیز به علت تغییر محیط شیمیایی (متابولیک) بدن، سقط جنین اتفاق می‌افتد و حتما باید قبل از حاملگی بعدی این مشکلات متابولیکی اصلاح شوند.

یکی دیگر از مشکلاتی که می‌تواند منجر به سقط شود، کمبود هورمون پروژسترون در ابتدای بارداری است که به علت کیفیت پایین تخمک ایجاد می‌شود. به همین دلیل در بیمارانی که مشکوک به کمبود پروژسترون هستند، حتما با شروع بارداری و پس از اطمینان از اینکه حاملگی داخل رحمی است، از ترکیبات پروژسترونی جهت پیشگیری از سقط استفاده می‌شود.

از دیگر علل مهم سقط مکرر افزایش انعقادپذیری خون مادر است. به این معنی که خون مادر به میزان بیشتر از حد نرمال استعداد لخته شدن دارد و این حالت در حاملگی باعث ایجاد لخته‌های ریز در جفت و رگ‌هایی که به رحم خون‌رسانی می‌کنند، می‌شود. البته این تنها مکانیسم سقط در این بیماران نیست، البته در بعضی از انواع این اختلالات خطر سقط افزایش می‌یابد و در بعضی دیگر چنین خطری وجود ندارد. در صورتی‌که چنین اختلالی در مادر تشخیص داده شود در زمان بارداری باید از داروهای ضد انعقاد خون استفاده نماید تا خطر سقط کاهش یابد.

بعضی از انواع عفونت‌های مادر شامل توکوپلاسموز و ویروس‌های سرخچه، سرخک، سیتومگال و تب خال می‌توانند منجر به سقط منفرد شوند، اما دخالت این عوامل در سقط مکرر مطرح نیست. اما عفونت‌هایی مانند تب مالت و مالاریا می‌تواند موجب سقط مکرر شوند.

عوامل دیگری هم در سقط مکرر مطرح شده‌اند که بسیار پیچیده و فوق تخصصی می‌باشند و در این مقاله قابل بحث نیست. ضمن اینکه بخشی از علل سقط ناشناخته بوده و هیچ دلیلی برای آن وجود ندارد.

آیا سیگار می‌تواند از علت سقط مکرر باشد؟

معمولا یک دلیل مشخص نمی‌تواند عامل سقط باشد. نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد که سیگار کشیدن در بارداری احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد.

در حقیقت سیگار کشیدن تنها یکی از عوامل تاثیرگذار است. سایر عوامل خطرساز شامل مواردی از جمله سابقه سقط جنین، افزایش سن، سوء تغذیه و… می‌شود.

چه درمانی دارد؟

درمان بسته به مشکل هر فرد متفاوت است؛ اما معمولا درمانی که برای بیمار در نظر گرفته می‌شود شامل چنین مواردی است:

• رفع مشکلات هورمونی
• تجویز داروهای رقیق‌کننده خون
• جراحی برای رفع ناهنجاری‌های رحم و فیبروم
• روش‌های درمانی ایمونولوژیک
• تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی

آیا سقط مکرر باعث نازایی می‌شود؟

سقط جنین امکان ابتلا به دو بیماری سندرم آشرمن و بیماری التهابی لگن (PID) را افزایش می‌دهد که این موارد می‌تواند مشکلات باروری را به همراه داشته باشد.

عوارض سقط مکرر

از عوارض احتمالی سقط جنین چنین مواردی است:

• عفونت باکتریایی
• سقط جنین ناقص یا عدم تخلیه کامل جنین
• آسیب به دهانه رحم
• خونریزی شدید
• ایجاد لخته خون در رحم
• واکنش آلرژیک و عوارض مرتبط به بیهوشی