اختلال خواب در دوران بارداری و درمان آن

سؤالی که ذهن بسیاری از مادران را به خود مشغول کرده، در مورد زایمان طبیعی بعد از سزارین (VBAC) است. بسیاری از مادران تصمیم دارند که زایمان طبیعی را بعد از سزارین تجربه کنند. اما امکان انجام این فرایند را در این مقاله بررسی خواهیم کرد.

دلایل زیادی سبب اختلال خواب در دوران بارداری می‌شود که در مقاطع مختلف بارداری نیز متفاوت می‌باشد. در این مقاله، مطابق با صحبت‌های پزشکان متخصص زنان کرج در بیمارستان و زایشگاه مریم، ابتدا این عوامل را تشریح می‌کنیم.

وضعیت خواب در اوایل دوران باردرای (سه ماهۀ اول)

در اوایل بارداری معمولاً احساس چرت زدن و خواب‌آلودگی در روز و کاهش خواب در شب مشاهده می‌شود. علت احساس اختلال خواب در دوران بارداری و خواب‌آلودگی در اوایل بارداری، افزایش هورمون پروژسترون می‌باشد.

این هورمون همچنین اثرات خواب‌آلودگی و گاهی تسکین‌دهنده نیز دارد. زنانی که عادت دارند روی شکم بخوابند، به علت فشار به سینه‌ها احساس درد و حساسیت می‌کنند و گاهی این مسئله موجب اختلال خواب در دوران بارداری می‌شود.

از طرفی دیگر پرخونی و رشد رحم که در مجاورت مثانه قرار دارد سبب فشار و پرخونی محیط مثانه می‌شود و احساس تکرار ادرار، زن باردار را مکرراً در شب بیدار می‌‌کند. حالت تهوع صبحگاهی نیز امکان دارد در طول شب ادامه داشته باشد که سبب بدخوابی زن حامله می‌شود.

به طور کلی اطلاعاتی که ارتباط بین هیپوتیروئیدی تحت بالینی و عوارض زایمان را بررسی می‌کنند، متناقض هستند. به صورتیکه هم مطالعات گذشته نگر و هم مطالعات هم گروهی آینده‌نگر ارتباط بین هیپوتیروئیدی تحت بالینی و عوارض حاملگی شامل سقط، زایمان زودرس، مشکلات فشارخون بارداری و مرگ جنین را تأیید و رد می‌کنند؛ لذا اطلاعات موجود ارتباط پایدار و دقیقی را بین هیپوتیروئیدی تحت بالینی و هرگونه عوارض بارداری نشان نمی‌دهد.

وضعیت خواب در اواسط بارداری (سه ماهۀ دوم)

خواب در این دوره، نسبت به اوایل بارداری بهتر می‌شود. از طرفی رحم بزرگ و از مثانه کمی دور می‌شود؛ اما هنوز آ‌نقدر بزرگ نیست که فشار کلی داخل شکم را خیلی بالا ببرد. در نتیجه، تکرر ادرار کاهش می‌یابد و خواب شبانه راحت‌تر می‌شود.

از بین رفتن تهوع و استفراغ اوایل بارداری نیز سبب خواب بهتر می‌شود. به طور کلی خواب در سه ماهۀ دوم بهتر می‌شود ولی هنوز مشکلات خواب در دوران بارداری وجود دارد.

وضعیت خواب در اواخر بارداری (سه ماهۀ سوم)

در این دوران مجدداً اختلال خواب در دوران بارداری دیده می‌شود که به دلایل زیر است:

• بزرگی شکم به علت رشد جنین
• تکرار ادرار و بدخوابی به علت فشار رحم بزرگ روی مثانه
• برگشت مواد اسیدیِ معده به مری به دلیل فشار رحم روی معده
• افزایش حرکات جنین که مادر را از خواب بیدار می‌کند.
• عدم تطابق خواب جنین با دوره‌های خواب مادر

بعضی خانم‌ها به علت نگرانی از اینکه در موقع خواب روی شکم قرار بگیرند یا از وضعیت پهلوی چپ خارج شوند، خوابشان مختل می‌شود.

توصیه‌های خواب بهتر در بارداری

۱- سعی کنید اختلال خواب خود را در دوران بارداری به عنوان یک پدیدۀ طبیعی بپذیرد.

۲- مایعات مورد نیاز خود را بیشتر در طول روز مصرف کنید و قبل از خوابیدن مصرف مایعات را کم کنید. بهتر است که از دو ساعت قبل از خواب مصرف مایعات را قطع کنید.

۳- قبل از خوابیدن مثانه خود را تخلیه کنید.

۴- سعی کنید روی شکم نخوابید و بیشتر به پهلوی چپ بخوابید. این امر سبب کاهش درد سینه‌ها، بهبود خون‌رسانی و تغذیه بهتر جنین می‌شود.

۵- برای خواب بهتر، به خصوص در سه ماهۀ سوم که شکم بزرگ شده، می‌توانید با قرار دادن یک بالش بین پاها و یک بالش در پشت (به‌طوریکه بدن شما به طرف چپ بیاید) در وضعیت بهتری قرار بگیرید.

۶- اگر توصیه اکید به خوابیدن به پهلوی چپ دارید، نگران تغییر وضعیت خود در طول شب نباشید. باید به فکر راحتی و آسایش خود باشید.

۷- بعضی افراد در بارداری در مقاطعی که شکم بزرگ شده، با خوابیدن در وضعیت بالاتر قرار گرفتن تنه، بهتر می‌خوابند. این وضعیت را نیز می‌توانید امتحان کنید.

۸-اگر سوزش سر دل، شما را ناراحت می‌کند، می‌توانید بالا تنۀ خود را در وضعیت بالاتر قرار دهید، به‌خصوص بعد از وعده‌های غذایی.

۹- اگر به علت گرفتگی پا از خواب بیدار شدید، با خم و راست کردن مفصل مجاور منطقه دچار گرفتگی عضله مربوط تحت کشش و رها شدن مکرر قرار می‌گیرید، ماساژ آرام عضله و قرار دادن کیسۀ آب گرم روی آن یا بلند شدن و قدم زدن نیز کمک می‌کند.

۱۰- مصرف بیش از حد مواد غذایی کلسیم‌دار مثل لبنیات، کاهو، بادام، ماهی، سویا، پرتقال سبب کاهش حملات گرفتگی پا می‌شود. از طرف دیگر به علت افزایش نیاز به کلسیم، مصرف این مواد مفید است.

۱۱- از خوردن نوشیدنی‌های الکلی و مصرف سیگار خودداری کنید.

۱۲- از مصرف مواد کافئین‌دار و محرک مثل قهوه، چای و نوشابه به خصوص در عصر و شب پرهیز کنید.

۱۳- برای کاهش تهوع از نوشیدن مایعات فراوان پرهیز کنید.

۱۴- در وعدۀ غذایی شبانه از مصرف غذاهای چرب و سرخ کردنی و همچنین اسیدی مثل گوجه‌فرنگی خودداری کنید. این مواد سبب سوء‌هاضمه و سوزش سردل و در نتیجه اختلال خواب در دوران بارداری می‌شوند.

۱۵- شام مناسب در بارداری غذای کم حجم است که باید ۳-۲ ساعت قبل خواب مصرف شود. بهتر است شام سبک‌تر مصرف شود. 

۱۶- تغذیه به دفعات بیشتر با حجم کمتر سبب بهبود خواب شبانه می‌شود.

۱۷- مصرف مواد غذایی محرک مثل فلفل و چاشنی‌ها سبب بدخوابی می‌شود.

۱۸- مصرف مواد غذایی نفاخ مانند خیار، لوبیا، پیاز، حبوبات و سیر به خصوص در وعدۀ شبانه سبب بدخوابی می‌شود.

۱۹- مصرف مواد غذایی مانند سبزیجات، قارچ، ریحان، شوید، نان، غلات سبوس‌دار، انجیر، خرما و ماست سبب بهبود خواب شبانه می‌شود.

۲۰- مصرف سنبل الطیب، عناب، بابونه و عرق بهار نارنج سبب آرامش و خواب بهتر می‌شود.

۲۱- مصرف شیر ۲ ساعت قبل از خواب به خصوص به‌صورت شیر و عسل بسیار مفید است.

۲۲- افرادی که اضافه وزن دارند، به علت اختلال متناوب در تنفس دچار بدخوابی هستند. لذا باید قبل از بارداری وزن خود را کاهش دهند.

۲۳- اگر در موقع خواب دچار تهوع هستید، بهتر است قبل از خوابیدن از بیسکوئیت و تُرد یا قطعه‌ای نان استفاده کنید و معده را خالی نگذارید.

۲۴- ورزش سبک در دوران بارداری علاوه‌بر اینکه برای سلامت جسم شما مفید است، سبب بهبود خواب شما نیز می‌شود. نتایج یک بررسی نشان داده که افرار غیر بارداری که حدود ۴۵ دقیقه و دو بار در هفته ورزش می‌کنند، ۴۵ دقیقه به خواب شبانه‌شان اضافه شده است.

۲۵- از خستگی مفرط در طی روز خودداری کنید. فعالیت روزانه را بین روز‌های هفته تقسیم کنید و در محیط کار نیز فعالیت بدنی زیاد نداشته باشید.

۲۶- پوشیدن جوراب ساقه کوتاه در هنگام خواب‌ می‌تواند از اختلال خواب در دوران بارداری و بیدار شدن شبانه بعضی افراد جلوگیری کند. جریان خون پاها از بقیه بدن کمتر است و معمولاً پاها بیشتر از بقیه بدن حس سرما می‌کنند.

۲۷- سعی کنید هر شب سر ساعت خاص به رختخواب بروید.

۲۸- دعا کردن و اجرای مناسک آرام‌بخش بسته به معتقدات فرد، قبل از خواب سبب بهبود خواب می‌شود.

۲۹- اگر در رختخواب بعد از ۳۰-۲۰ دقیقه به خواب نرفتید، از بستر خارج شده و به اتاق دیگر بروید، به موسیقی ملایم گوش بدهید، مطالعه کنید و زمانیکه احساس خواب کردید به بستر برگردید.

لازم به ذکر است که مراقبت‌های بارداری می‌تواند سلامت زایمان را تضمین کند و از آنجا که زایمان طبیعی یکی از اهداف بیمارستان و زایشگاه مریم بوده و این بیمارستان یکی از معدود مراکز انجام زایمان طبیعی بدون درد در کرج است، با رعایت موارد فوق می‌توان زایمانی ایمن را تجربه کرد.