وزن نگرفتن جنین در بارداری یا محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) زمانی رخ می‌دهد که وزن جنین کمتر از میزان نرمال با توجه به مدت زمان بارداری باشد. دلایل مختلفی می‌تواند در ایجاد این عارضه از جمله بیماری‌های مزمن، مشکلات جفت، بند ناف و… نقش داشته باشد.
درمانی که در این مواقع در نظر گرفته می‌شود شامل کنترل شرایط بیمار، آزمایش مکرر جنین و همچنین زایمان زودتر از موعد طبیعی است.
منظور از محدودیت رشد داخل رحمی چیست
این عارضه که با عنوان محدودیت رشد جنین (FGR) نیز شناخته می‌شود، در واقع شرایطی است که جنین با توجه به تعداد هفته‌های سپری شده بارداری، کوچکتر از حد نرمال است.
جنین سرعت رشد مناسب و قابل انتظاری ندارد. لازم به ذکر است جنین‌ها رشد متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند و کوچک بودن جنین همیشه به دلیل محدودیت رشد داخل رحمی نیست.
در اغلب مواقع کودکانی که با جثه کوچک متولد می‌شوند هیچ مشکلی ندارند. در برخی مواقع بیماری‌های زمینه‌ای مادر، باعث عدم رشد کافی جنین در رحم می‌شود.
بیشتر بخوانید: افتادگی بند ناف در بارداری
انواع محدودیت رشد داخل رحمی
وزن نگرفتن جنین در بارداری به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود که به شرح زیر است:
اولیه
در این حالت تمام اعضای بدن جنین اندازه کوچکی دارد که ۲۰ درصد از موارد IUGR را تشکیل می‌دهد.
ثانویه
در این نوع تنها شکم جنین کوچک است و سر و مغز نوزاد اندازه نرمالی دارد. این نوع نیز در ۸۰ درصد از این دسته از کودکان مشاهده می‌شود.
وزن نگرفتن جنین در بارداری چه زمانی تشخیص داده می‌شود؟
وزن نگرفتن جنین اغلب پس از هفته ۲۰ بارداری تشخیص داده می‌شود. در واقع زمانی که پزشک فاصله بین استخوان شرمگاهی تا بالای رحم را در هر ویزیت قبل از تولد نوزاد اندازه‌گیری می‌کند.
اگر این فاصله کمتر از حد انتظار باشد، ممکن است به این عارضه مشکوک شوند و انجام آزمایشات بیشتری را به شما توصیه کنند.
آیا این عارضه باعث ایجاد بارداری پرخطر می‌شود؟
پزشک ممکن است به دلیل وزن نگرفتن جنین در بارداری، وضعیت شما را پرخطر تشخیص دهد. با این حال اکثر جنین‌هایی که با این عارضه تشخیص داده می‌شوند، مشکلی ندارند. به‌طور کلی بارداری این دسته از مادران نیاز به کنترل بیشتری دارند.
علت وزن نگرفتن جنین در بارداری چیست
دلایل مختلفی برای محدودیت رشد جنین وجود دارد. برخی مواقع به دلیل وجود مشکل در جفت یا بند ناف محدودیت رشد رخ می‌دهد.
این اندام‌های نام برده شده مسئولیت رساندن مواد مغذی، خون و اکسیژن به جنین را دارند. همچنین اگر به مقدار مورد نیاز تغذیه کافی به بدن جنین نرسد، نیز امکان محدودیت رشد وجود خواهد داشت.
معمولا وزن نگرفتن جنین در بارداری به چنین دلایلی رخ می‌دهد:
- دو قلو یا سه قلو باردارید.
- سابقه بارداری با محدودیت رشد جنین در رحم داشته‌اید.
- دچار فشار خون بالا در بارداری یا بیماری قلبی هستید.
- سیگار می‌کشید، الکل می‌نوشید یا از مواد مخدر استفاده می‌کنید.
- بیماری خود ایمنی دارید.
- بیماری کلیوی داشته‌اید.
- داروهای ضد تشنج مصرف می‌کنید.
- دیابت دارید.
- عفونتی مانند سیفلیس، سرخجه، سیتومگالوویروس (CMV) یا توکسوپلاسموز دارید.
- جنین اختلال مادرزادی یا ژنتیکی مانند سندرم داون دارد.
محدودیت رشد جنین چه علائمی دارد؟
اغلب افراد هیچ نشانه‌ای از کوچک بودن جنین نسبت به سن بارداری خود مشاهده نمی‌کنند. تنها ممکن است احساس کنید شکم یا جنین شما به اندازه مورد انتظار بزرگ نیست.
حتی اگر چنین احساسی نیز داشته باشید، در نهایت پزشک باید با روش‌های تشخیص این حدس شما را تایید یا رد کند.
وزن نگرفتن جنین در بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
محدودیت رشد داخل رحمی با توجه به سن بارداری دقیق، به کمک چنین روش‌هایی تشخیص داده می‌شود:
ارتفاع فوندال
اندازه فوندال بر حسب سانتی‌متر اندازه‌گیری می‌شود و باید تقریبا به همان اندازه عدد هفته بارداری باشد. به‌طور مثال اگر در هفته ۳۲ بارداری هستید، اندازه فوندال رحم باید حدود ۳۲ سانتی‌متر باشد.
اگر حداقل ۴ سانتی‌متر قد پایه کم باشد، ممکن است به وزن نگرفتن جنین در بارداری مشکوک شوند. به طور مثال اگر ۲۸ سانتی‌متر یا کمتر باشد، باید به این عارضه مشکوک شوند.
وزن
پزشک در هر قرار ملاقاتی که دارید، وزن شما را اندازه‌گیری می‌کند و عدم وزن گیری خانم باردار می‌تواند یکی دیگر از نشانه‌های این عارضه باشد.
سونوگرافی
اگر محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) در شما تشخیص داده شود، سونوگرافی برای کنترل وضعیت جنین به شما توصیه خواهد شد.
علاوه بر این از سونوگرافی برای بررسی گردش خون از جفت، از طریق بند ناف یا از عروق خونی استفاده می‌کنند. گردش خون ضعیف می‌تواند نشان‌دهنده این عارضه باشد.
بررسی جنین
برای بررسی شرایط و تشخیص وزن نگرفتن جنین در بارداری، ضربان قلب جنین را بررسی می‌کنند، به‌طور کلی هرگونه نشانه‌ای از مشکلات رشد مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
آمنیوسنتز
آمنیوسنتز به تعیین علت مادرزادی IUGR کمک می‌کند. پزشک یک سوزن را از طریق پوست وارد رحم می‌کند. نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک به داخل سوزن کشیده می‌شود و مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
با این حال نباید به خاطر کوچک بودن جنین نگران باشید، برخی از جنین‌ها کوچکتر از حد متوسط؛ اما سالم هستند.
چه راهکار درمانی دارد؟
درمان بسته به مدت زمان بارداری و اینکه جنین چقدر سالم است، متفاوت خواهد بود. متاسفانه هیچ راهکار قطعی برای رفع آن وجود ندارد.
تنها جنین تحت نظارت قرار می‌گیرد تا مطمئن شوند که هیچ عارضه‌ای وجود ندارد و بیماری‌های زمینه‌ای را که منجر به چنین مشکلی شده است، درمان می‌کنند.
روش‌های کنترل و درمان وزن نگرفتن جنین در بارداری
کنترل مادر و جنین
در این مواقع پزشک شرایط را با توجه بیشتری تحت نظر دارد و رشد جنین با انجام سونوگرافی و آزمایش‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد.
زایمان زودتر از زمان موعد
اگر بارداری در حال پیشرفت نباشد و همچنین جنین در معرض خطر باشد، ممکن است تصمیم به زایمان (قبل از هفته ۳۷ بارداری) بگیرند. گاهی اوقات سزارین توصیه می‌شود؛ زیرا زایمان طبیعی به نوزاد با محدودیت رشد فشار وارد می‌کند.
داروهای کورتیکواستروئیدی
اگر پزشک زایمان القایی را توصیه کند ممکن است دارویی برای کمک به رشد ریه‌ها تجویز شود، برخی مواقع مادر در بیمارستان بستری می‌شود تا دقیق‌تر تحت نظارت قرار گیرد.
چگونه می‌توان به افزایش رشد جنین کمک کرد؟
هیچ تضمینی وجود ندارد که خوردن برخی از غذاها به افزایش رشد یا جلوگیری از وزن نگرفتن جنین در بارداری کمک کند؛ اما قطعا داشتن یک رژیم غذایی سالم به همه خانم‌های باردار توصیه می‌شود.
با مصرف میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین و کربوهیدرات‌های سالم مواد مغذی مورد نیاز مادر و جنین تامین می‌شود.
بدون دیدگاه