در این مقاله به بررسی عمل تعویض مفصل زانو خواهیم پرداخت. زانو بزرگترین و مهم‌ترین مفصل بدن است و داشتن زانوهای سالم برای انجام فعالیت‌های روزمره بسیار اهمیت دارد.
آرتروز زانو چیست؟
زانو دارای غضروف‌هایی‌ست که از طریق غضروف‌های مفصلی پوشانده شده‌اند و در بین غضروف‌ها برای جلوگیری از ساییدگی استخوان‌ها مایعی قرار گرفته است؛ که بر اثر سن از بین می‌رود و باعث می‌شود تا استخوان‌ها روی هم مالیده شوند و آرتروز زانو ایجاد شود.
علائم آرتروز زانو
درد زانو به دلایل مختلف ایجاد می‌شود، اما شایع‌ترین علت درد، آرتروز زانو است، که علائم اصلی آن درد، تورم و سفتی است که راه رفتن را برای بیمار سخت می‌کند. معمولا آرتروز زانو در افراد بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد؛ اما گاهی در افراد جوان هم دیده شده است.
چه زمانی نیاز به عمل تعویض مفصل زانو است؟
وقتی مفصل زانو دچار سائیدگی (آرتروز) شدید می‌شود، معنی آن این است که مفصل، لایۀ محافظ غضروفی خود را از دست داده و استخوان‌ها مستقیما و بدون واسطۀ غضروف روی هم قرار می‌گیرند.
در این مرحله زانو کج می‌شود (بیشتر به حالت پرانتزی شدید و با شیوع کمتر به حالت ایکس یا ضربدری درمی‌آید). بیمار دچار دردهای شدید می‌شود و راه رفتن عذاب‌آور می‌شود. عمل تعویض مفصل زانو در همۀ سنین انجام می‌شود، اما بیشتر در سنین ۵۰ تا ۸۰ سال که مبتلا به آرتریت دژنراتیو (آرتروز زانو) می‌شوند، بیشتر انجام خواهد شد.
راهکارهای کاهش درد زانو
راهکارهایی از جمله موارد زیر برای کاهش درد مفید هستند:
مصرف هرگونه دارو
دراین حالت تأثیری در بهبودی ندارد و فقط برای کم کردن درد است.
تزریق‌های درون مفصلی
تزریق‌های درون مفصلی نیز هیچ‌گونه کمکی به بهبود آرتروز نمی‌کنند (ژل، ازون و…). حداکثر کمکی که این‌گونه تزریق‌ها می‌کنند، کاهش موقتی درد است که همین تسکین درد را هم، مسکن‌های معمولی انجام می‌دهند.
اما این راهکارها همیشه درد زانو را برطرف نمی‌کنند و گاهی درمان قطعی برای رفع آرتروز شدید زانو، تعویض مفصل است.
گاهی پزشک برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری آزمایش خون، تصویربرداری از طریق اشعۀ ایکس (X) یا MRI را تجویز می‌کند تا وضعیت استخوان و مفاصل زانوی بیمار را مورد بررسی قرار دهد.
در عمل تعویض مفصل زانو، قسمت‌های تخریب شده مفصل با اندازه گیری‌های بسیار دقیق، برداشته شده و با آلیاژهای قوی و مستحکم که توانایی تحمل وزن بدن را دارند، جایگزین می‌شوند و هم‌زمان، انحراف و کجی مفصل هم اصلاح می‌شود. به این عمل «آرتروپلاستی زانو» هم گفته می‌شود. البته همیشه عمل تعویض زانو بر اثر آرتروز نبوده و گاهی به دلیل آسیب‌دیدگی‌های شدید، مفصل زانو باید تعویض شود.
بیماران معمولا از فردای روز عمل باید با پای عمل شده راه بروند و روی آن وزن بگذارند. این عمل در اکثر موارد موفقیت‌آمیز است و در صورتی که عارضۀ ناخواسته‌ای ایجاد نشود، باعث بالا رفتن کیفیت زندگی بیماران و همچنین تسکین درد می‌شود.
بعد از یک یا دو روز بیمار از بیمارستان مرخص شده و باید دستورالعمل‌ها را به‌طور دقیق انجام دهد. پس از بازگشت به خانه ۳ تا ۶ هفته برای حمام رفتن و کارهای روزانه نیاز به شخصی است که به فرد بیمار کمک کند؛ اما استراحت بیش از حد، دورۀ بهبودی را کُند می‌کند، به همین دلیل پیاده‌روی و انجام تمرینات فیزیوتراپی بسیار برای بیمار توصیه می‌شود.
فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو
بعد از عمل با توجه به تجویز متخصص درد در کلینیک‌های درد، بهتر است بیمار فیزیوتراپی را به‌طور دقیق و منظم انجام دهد. این تمرینات می‌تواند در خانه یا مرکز فیزیوتراپی انجام شود.
راه رفتن بعد از عمل تعویض مفصل زانو
معمولا فیزیوتراپ‌ها توصیه می‌کنند هر زمان که احساس راحتی دارید، می‌توانید پیاده‌روی داشته باشید. در ابتدا باید در فواصل کوتاه شروع کنید و هر زمان که نیاز داشید از وسیله کمکی استفاده کنید. به تدریج مسافت پیاده‌روی را بیشتر کنید تا دچار مشکل نشوید.
مدت زمان بهبودی بیمار بعد از عمل
سرعت بهبودی برای بیماران متفاوت بوده و بستگی به سیستم بدنی بیمار دارد؛ اما معمولا در طول مدت زیر بیمار می‌تواند کارهایی را انجام دهد:
- کارهای خانگی: ۶-۳ هفته
- شنا: ۸-۶ هفته
- رانندگی: اگر مفصل زانوی راست عمل شود ۸-۶ هفته؛ اما اگر زانوی چپ باشد یک هفته بعد از عمل می‌تواند رانندگی کند.
معمولا پروسه این عمل جراحی حدودا یک تا سه ساعت طول می‌کشد، جراح جلوی زانو را برش می‌زند تا کاسه زانو کاملا نمایان شود. سپس از قسمت کنار وارد می‌شود تا به مفصل زانو دست پیدا کند.
خطرات جراحی
جراحی تعویض مفصل زانو معمولا بی‌خطر است و مانند هر جراحی دیگری خطرات خود را دارد، از جمله؛
- عفونت یا خونریزی شدید
- لخته شدن خون در پا
- دردناک بودن جای زخم
- آسیب عصبی
محافظت از مفصل تعویض شده زانو
برای انجام کارهایی از قبیل ورزش کردن، دویدن و پریدن باید زیرنظر پزشک و همچنین باید بیمار بسیار مراقب باشد. پس از عمل بهتر است؛ بیمار برای حفظ تعادل، مدتی را با عصا و واکر راه برود. سقوط و ضربه خوردن می‌تواند به ایمپلنت زانو آسیب برساند.
مواد غذایی مفید بعد از عمل جراحی تعویض مفصل زانو
برای بهبود استخوان‌ها و مفاصل بعد از عمل جراحی نیاز به مصرف موادغذایی مفید از جمله موارد زیر است:
- ویتامین D ( منبع غنی ویتامین D نورخورشید است؛ اما مکمل‌های ویتامین D هم در دسترس است).
- کلسیم
- آهن
کلسیم
مواد غذایی از جمله محصولات لبنی و ماهی قزل‌آلا سرشار از کلسیم هستند و بعضی از موادغذایی از جمله موارد زیر منبع کمتری از کلسیم هستند:
- لوبیا
- عدس
- کلم بروکلی
- کلم
آهن
آهن برای ایجاد هموگلوبین در خون و جلوگیری از کم‌خونی است. کم‌خونی ضعف، خستگی و سرگیجه را به همراه دارد و مواد غذایی از جمله؛
- گوشت، ماهی و مرغ
- سبزیجات سبزتیره
- غلات سبوس‌دار
سرشار از آهن هستند.
آیا عمل تعویض مفصل زانو خطرناک است؟
تعویض مفصل زانو یکی از عمل‌های ایمن است و مشکلی برای بیماران ایجاد نمی‌کند، با این حال هر عمل جراحی همراه با خطرات و عوارض احتمالی است. در صورتی که برای جراحی خود به پزشک با مهارتی مراجعه کرده باشید، هر گونه عوارض ناشی از این جراحی به حداقل می‌رسد.
اغلب افرادی که این جراحی را انجام می‌دهند، دچار هیچ مشکلی نمی‌شوند. از عوارض نادر این عمل جراحی می‌توان به لخته شدن خون و عفونت در محل جراحی اشاره کرد.
مدت زمان بهبودی کامل بعد از عمل
معمولا حدود یک سال طول می‌کشد تا پس از عمل به طور کامل بهبود پیدا کنید؛ اما به طور کلی می‌توانید پس از گذشت شش هفته پس از جراحی فعالیت‌های خود را آغاز کنید.
به طور کلی پروسه و زمان بهبودی شما به عوامل مختلفی از جمله سطح فعالیت شما قبل از جراحی بستگی خواهد داشت.
مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو
نکاتی که باید برای مراقبت بعد از تعویض مفصل زانو در نظر داشته باشید به شرح زیر است:
- نباید ایستاده شلوار بپوشید، در حالت نشسته لباس خود را بپوشید.
- نباید بیش از ۴۵ دقیقه تا یک ساعت در یک حالت بنشینید.
- هنگام بلند شدن از صندلی از دسته‌های صندلی، عصا یا واکر برای بلند شدن استفاده کنید.
- اگر می‌خواهید به حمام بروید، از صندلی استفاده کنید.
- حین حمام کردن نباید خم شوید.
- زمانی که می‌خواهید از پله بالا بروید، ابتدا با پایی که جراحی نشده است، قدم بردارید.
- هنگام پایین آمدن از پله‌ها، با پایی که جراحی شده است قدم بردارید.
- طی دو ماه اول پس از جراحی نباید برای مسافت طولانی از پله‌ها استفاده کنید.
- هنگام سوار شدن ماشین باید صندلی را تا حد امکان به عقب ببرید.
- صندلی ماشین نباید خیلی پایین باشد، در صورت نیاز باید از یک بالش برای نشستن استفاده کنید.
- نباید طی مسافت طولانی در ماشین باشید، هر ۴۵ تا ۶۰ دقیقه یکبار بایستید و کمی راه بروید.
آیا نتایج عمل تعویض مفصل زانو دائمی است؟
بیش از ۹۰ درصد از افرادی که این عمل جراحی را انجام می‌دهند تا ۱۵ سال مشکلی ندارند. در برخی از موارد اگر شل شدگی در آن ناحیه وجود نداشته باشد، تا ۲۵ سال نیز بدون مشکل خواهید بود. در صورت شل شدن مفصل زانو یا فرسایش، قابلیت تعویض دارد.
هزینه عمل تعویض مفصل زانو
هزینه این جراحی با توجه به عوامل مختلفی متفاوت است که برای شما ذکر خواهیم کرد:
- شهری که سکونت دارید.
- پزشکی که برای جراحی انتخاب کرده‌اید.
- میزان مهارت و تجربه‌ای که پزشک شما دارد.
- تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرید یا خیر.
- بیمارستانی که برای درمان مراجعه می‌کنید.
- و….
نتیجه
عمل با توجه به صلاحدید پزشک انجام می‌شود و اگر درمان غیردارویی پاسخگوی بیماری نباشد، عمل تعویض مفصل صورت می‌گیرد. عمل جراحی زانو عواقبی نخواهد داشت و بیمار بعد از عمل و مراقبت‌های لازم به بهبودی کامل دست پیدا می‌کند.
بدون دیدگاه