درمان افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان (PPD) به‌صورت تغییرات عاطفی و رفتاری در مادران رخ می‌دهد. خانم‌ها پس از زایمان با تغییرات گوناگونی روبرو می‌شوند. تغییرات ایجاد شده می‌تواند به‌صورت جسمانی یا روانی بروز کند. یکی از مشکلاتی که برخی از افراد پس از زایمان با آن مواجه می‌شوند، افسردگی است. 

این تغییرات با علائمی همراه است که با آگاهی از آنها متوجه تغییرات ایجادشده در خود خواهید شد. این عارضه کاملاً طبیعی است؛ چراکه بیشتر خانم‌ها پس از زایمان این تغییرات را در خود مشاده می‌کنند و در طی مدت‌زمان کوتاهی بهبود خواهند یافت. برخی از سندرم‌های افسردگی نظیر افسردگی بعد از زایمان و افسردگی دوران یائسگی، ویژۀ زنان بوده و معمولاً به‌صورت افسردگی ماژور ظاهر می‌شوند. 

تمام زنان باردار یا زنانی که قصد باردار شدن دارند باید از نظر سابقۀ فردی و خانوادگی اختلالات روانی و درمان آنها مورد بررسی قرار گیرند.

افسردگی پس از زایمان چیست

افسردگی با تغییرات اجتماعی، هورمونی و روانشناختی همراه است. تغییرات هورمونی یکی از مهم‌ترین دلایلی است که سبب بروز افسردگی می‌شود. پس از زایمان شاهد کاهش چشمگیر میزان هورمون در بدن هستیم.

در طی بارداری هورمون‌هایی به نام استروژن و پروژسترون ده برابر می‌شوند و پس از زایمان این هورمون‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کنند. علاوه بر این، تغییرات اجتماعی و روانی جهت داشتن یک فرزند جدید سبب بروز عارضه‌ای به نام افسردگی می‌شود. اما جای نگرانی در این خصوص وجود ندارد؛ زیرا با کمک مشاوره افسردگی کاملاً قابل درمان است.

عوامل مؤثر بر افسردگی بعد از زایمان

قوی‌ترین عامل خطرزا برای افسردگی حین بارداری، وجود سابقۀ قبلی افسردگی است. سایر عوامل شامل سابقه خانوادگی افسردگی یا اختلال دو قطبی، بدرفتاری در دوران کودکی، تنها بودن مادر، داشتن بیش از سه فرزند، سیگار کشیدن، درآمد پایین، سن زیر ۲۰ سال، ناکافی بودن حمایت اجتماعی و خشونت خانگی هستند.

پرسش‌های متداول دربارۀ افسردگی قبل از زایمان توصیه می‌شوند. در زنانی که نتایج آزمون‌های غربالگری افسردگی آنها مثبت است یا بیماران مشکوک به ابتلا به افسردگی، ارزیابی کامل از نظر موارد ذیل ضروری است:

• مدت و شدت علائم فعلی
• تأثیر آن‌ها بر کارکرد و کیفیت زندگی بیماران
• افکار یا طرح‌های بیماران دربارۀ خود آسیبی یا خودکشی
• سطح اضطراب
• علائم سایکوتیک
• حمایت‌های اجتماعی
• ارتباط با همسر
• نگرش دربارۀ بارداری
• تأمین مالی
• سابقۀ کاری
• امنیت فرد (به عنوان مثال سوء استفاده فیزیکی)

تغییرات ناگهانی در بدن

همانطور که گفته شد در دوره بارداری سطح استروژن و پروژسترون در بدن بیش از حد معمول است. اما به یک‌باره پس از زایمان سطح هورمون‌ها کاهش یافته و میزان آن در بدن درحالت تعادل قرار می‌گیرد. علاوه بر این، تغییرات دیگری که در بدن رخ می‌دهد نیز می‌تواند منجر به افسردگی شود. این تغییرات شامل:

• کاهش هورمون تیروئید
• رژیم غذایی نامناسب
• مصرف الکل و مواد مخدر
• وجود برخی از مشکلات عاطفی در خانواده

مشکلات عاطفی ممکن است به دلیل موارد زیر رخ دهد:

• طلاق یا فوت عزیزان
• مشکلاتی در سلامتی خود یا فرزند
• مشکلات مالی
• عدم وجود پشتیبان

مواقعی که باید به پزشک مراجعه کنید

هنگامی که پس از زایمان هرگونه علائم افسردگی را در خود مشاهده کردید، بهتر است با استفاده از راهکارهای خانگی سعی بر درمان خود داشته باشید. اما شاید برای برخی افراد سوال باشد که در چه مواقعی باید به پزشک مراجعه کرد؟ مواقعی که شاهد هر یک از موارد زیر بودید باید به پزشک برای درمان مراجعه کنید.

• نشانه‌های افسردگی پس از دو هفته بهبود نیافت.
• چنانچه علائم روزبه‌روز به شکلی حادتر در شما ظاهر شود.
• مراقبت از فرزند برای شما دشوار شود.
• توانایی انجام کارهای روزمره خود را نداشته باشید.
• افکاری مانند آسیب رساندن به خود یا کودک در ذهن شما نقش ببندد.

علائم افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان با نشانه‌هایی همراه است که می‌توانید با شناخت این علائم از وجود آن مطلع شوید. اما این نکته را به یاد داشته باشید که نشانه‌های آن در هر فردی متفاوت است. در ادامه کلیه علائم را ذکر خواهیم کرد:

• ناراحتی و گریه زیاد که دلیل آن را نمی‌دانید.
• با وجود خستگی نمی‌توانید به خوبی بخوابید.
• بیش از حد نیاز می‌خوابید.
• در غذا خوردن تعادلی ندارید، بیش از حد غذا می‌خورید یا به‌طور کلی میلی به غذا ندارید.
• درد و بیماری‌‌های بی‌دلیل را در خود احساس می‌کنید.
• دلیل عصبانیت و اضطراب خود را نمی‌دانید.
• حالت و رفتار شما به‌صورت ناگهانی تغییر می‌کند.
• احساسات و رفتارهای غیرقابل کنترلی را از خود نشان می‌دهید.
• در به یادآوردن نکته‌ای یا صحبتی با مشکل مواجه هستید.
• نمی‌توانید به خوبی تمرکز کنید و برای تصمیم‌گیر‌ی‌های ساده با مشکل مواجه هستید.
• به کارها و سرگرمی‌هایی که در گذشته از آنها لذت می‌بردید، علاقه‌ای ندارید.
• با کودک خود ارتباط بر قرار نمی‌کنید. در واقع از این رفتار خود متعجب هستید، چراکه در بارداری تفکری اینگونه از خود نداشته‌اید.
• همه چیز برای شما بسیار ناامیدکننده است.
• نسبت به رفتاری که دارید، احساس گناه می‌کنید.
• تصور می‌کنید که دیگران شما را به‌عنوان یک مادر بی‌مسئولیت می‌پندارند و از اینکه نمی‌توانید دلیل احساسات خود را برای آنها بیان کنید، رنج می‌برید.
• احساس فرار از همه کس و از همه چیز دارید.

زمان بروز هریک از علائم ذکرشده در هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. به‌طور کلی افسردگی پس از زایمان، پس از چند هفته رخ می‌دهد. همچنین ممکن است این عارضه پس از ماه‌ها بعد از زایمان در خانم‌ها بروز کند. چنانچه به موقع درمان نشود، علائم بیشتر خواهد شد.

بیشتر بخوانید: لابیاپلاستی چیست

نحوه تشخیص چگونه است؟

باید از بیمار دربارۀ نحوه تطابق وی با حوادث استرس‌زای قبلی و سابقۀ روان‎پزشکی او پرس‌وجو کرد. سابقۀ مانیا یا هیپومانیا نشان‌دهندۀ ابتلا به اختلال دو قطبی است که یک عامل خطرزای عمده برای افسردگی بعد از زایمان و سایکوز پس از زایمان به شمار می‌روند.

گرفتن شرح حال باید پرسش در رابطه با سایر اختلالات طبی، دارو‌ها، استفاده از الکل، سیگار و دارو‌های غیر مجاز باشد. تغییرات سطح هورمونی و نقش آنها در افسردگی شاید دلیل اصلی تفاوت قابل توجه شیوع اختلالات خلقی در زنان باشد. البته استروژن را می‌توان در این مورد مقصر شناخت.

از آنجا که علل افسردگی در زنان با مردان فرق دارد، درمان‌های دارویی نیز در دو جنس متفاوت است. به طور مثال سرترالین در زنان بهتر از ایمی پرامین تحمل شد و میزان پاسخ‌دهی زنان به سرترالین هم بسیار بهتر بود.

درمان خانگی افسردگی پس از زایمان

جهت درمان افسردگی پس از زایمان درمان‌های گوناگونی برای آن در نظر گرفته شده است. در مرحله ابتدایی می‌توانید با راهکارهای خانگی خود را درمان کنید. درمان‌های ساده‌ای که با استفاده از راهکارهای خانگی انجام می‌شود، تا حد زیادی برای شما تأثیرگذار است.

اما چنانچه پس از چند هفته یا چند ماه شاهد بهبودی نبودید، به پزشک متخصص مراجعه کنید تا درمان‌ها به صورت حرفه‌ای‌تر انجام گیرد.

• داشتن خوابی منظم و کافی
• انجام فعالیت‌های فیزیکی به‌صورت منظم
• ماساژ
• مدیتیشن
• رژیم غذایی حاوی مواد مغذی
• حذف غذاهای فرآوری شده
• استفاده از داروهای گیاهی (تحت نظر پزشک)

کلیه موارد ذکرشده از ساده‌ترین راهکارهایی است که می‌توانید برای درمان خود انجام دهید. اما در صورت عدم درمان می‌بایست تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرید.

از آنجایی که اقدامات مادران باردار از جمله غذا خوردن، پیاده‌روی و گریه کردن و… بر رشد جنین تأثیر می‌گذارد، افسردگی مادران باردار نیز بر رشد جنین تأثیر  می‌گذارد. همچنین داروهایی که برای افسردگی در بارداری استفاده می‌شود، می‌تواند خطراتی را برای جنین در حال رشد داشته باشد.

برای درمان افسردگی در بارداری بهتر است مادران باردار تحت نظر پزشک خود باشند تا با توجه به میزان افسردگی، درمان شوند. درمان طی بارداری برای مادران باردار بسیار مفید بوده و پس از زایمان به طور قابل چشمگیری افسردگی را کاهش می‌دهد.

 

آشنایی با درمان‌های افسردگی پس از زایمان

همانطور که گفته شد در صورتی که پس از زایمان با علائم افسردگی مواجه شدید، بهتر است هر چه سریع‌تر برای درمان خود اقدام کنید. در ادامه کلیه درمان‌های تأثیرگذار را ذکر خواهیم کرد. در درمان افسردگی بعد از زایمان، باید خطر ابتلا به پوکی استخوان به دنبال مصرف ضدافسردگی‌‍‌ها و نیز تداخل اثر احتمالی آن‌ها با تاموکسیفین در نظر گرفته شود. مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین با کاهش تراکم استخوانی مرتبط هستند.

تاموکسیفن داروی شیمی درمانی برای درمان بدخیمی‌های ER مثبت پستان است. برخی از ضدافسردگی‌ها مثل فلوکسیتین و دولوکسیتین با خطر کاهش اثر بخشی تاموکسیفن همراه هستند؛ لذا برای پرهیز از تداخلات دارویی از دارو‌های دیگری مانند ونلافاکسین باید استفاده کرد.

استفاده از دارو

داروهای ضد افسردگی مستقیماً بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. در واقع با استفاده از آنها می‌توانید هورمون‌های خود را تنظیم کنید. اما این نکته را به یاد داشته باشید که پس از مصرف بلافاصله درمان و تغییری را در خود مشاهده نخواهید کرد، داروهای تجویز شده را می‌بایست طبق دستور استفاده کنید و در مصرف آن مداومت داشته باشید. در این صورت پس از چند هفته شاهد تغییراتی در خود خواهید بود.

استفاده از دارو‌های ضد افسردگی همانند دیگر داروها عارضه‌های کمی را به همراه دارند. عارضه‌هایی که ممکن است در حین مصرف دارو با آن مواجه شوید شامل موارد زیر است:

• احساس خستگی
• کاهش میل جنسی
• سرگیجه

پزشک با در نظر گرفتن شرایط فعلی شما بی‌عارضه‌ترین و مناسب‌ترین داروها را تجویز خواهد کرد. گاهی اوقات ممکن است استروژن فرد مراجعه‌کننده پایین باشد، در این صورت پزشک متخصص هورمون درمانی را برای او در نظر می‌گیرد.

مشاوره

از دیگر درمان‌هایی که برای مادران وجود دارد، مشاوره است. همیشه تنها استفاده از دارو راه درمان نیست. طی مشاوره سعی بر آن است که افکار منفی از ذهن پاک‌ شده و راهکاری با کمک مشاور برای درمان در نظر گرفته شود.

خود مراقبتی

یکی دیگر از درمان‌هایی که برای افسردگی پس از زایمان در نظر گرفته شده، خود مراقبتی است. اما این روش از آنچه که به نظر می‌رسد، بسیار سخت‌تر است. در خود مراقبتی باید ذهن خود را از افکار منفی منحرف کنید. در این نوع درمان به برخی از نکات توجه داشته باشید که به شرح زیر است:

• نباید مسئولیت‌های بیش از حد توان خود را بپذیرید.
• با دیگران در مورد احساسات خود صحبت کنید و آنچه را که نیاز دارید از آنها بخواهید.
• رژیم غذایی مناسبی را برای خود در نظر بگیرید.
• به‌صورت روزانه ورزش کنید، حتی اگر یک پیاده روی ساده باشد.

بیشتر بخوانید: یوگا در بارداری

رعایت نکات ساده ذکر شده، می‌تواند در روند درمان شما بسیار مؤثر باشد. در واقع پس از انجام این نکات پس از چند هفته یا چند ماه احساس بهتری را تجربه خواهید کرد.

آیا مصرف داروهای ضد افسردگی طی شیردهی بی خطر است؟

اگرچه بسیاری از داروها وارد شیر مادر  می‌شوند؛ اما اکثر آنها تاثیر زیاد و مهمی بر سلامت نوزاد ندارند. به هر حال قبل از تجویز هر دارویی برای درمان افسردگی پس از زایمان تمامی این موارد از سوی پزشک مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت دارویی تجویز می‌شود که به سلامت کودک آسیبی نرساند.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر افسردگی پس از زایمان هستند؟

هر فردی ممکن است پس از زایمان افسردگی را تجربه کند. اما جای نگرانی وجود ندارد؛ چراکه به گفته متخصص زنان کرج در بیمارستان مریم با انجام برخی از درمان‌ها کاملاً قابل درمان خواهد بود. وجود برخی از شرایط در هر فرد، خطر ابتلا به افسردگی را در آن شخص افزایش می‌دهد.

• افسردگی را در هر دوره از زندگی خود تجربه کرده باشید.
• دارای شخصیتی دو قطبی هستید.
• در بارداری قبلی تجربه افسردگی داشته‌اید.
• یکی از اعضای خانواده شما دچار افسردگی باشد.
• در طی سال‌های گذشته اتفاقاتی استرس‌زا مانند بیماری یا از دست دادن شغل را تجربه کرده باشید.
• چنانچه فرزندی دوقلو یا بیشتر به دنیا بیاورید.
• دچار مشکلاتی با همسر خود باشید.
• بارداری بدون برنامه‌ریزی و ناخواسته داشته باشید.

اگر افسردگی پس از زایمان درمان نشود، چه می‌شود؟

افسردگی پس از زایمان اگر درمان نشده بماند، می‌تواند وضعیت بسیار خطرناکی را برای شما ایجاد کند. در واقع به دنبال این عارضه درمان نشده چنین مشکلاتی رخ می‌دهد:

• انرژی کافی ندارید.
• بد رفتاری می‌کنید.
• تصور شما این است که نمی‌توانید از فرزند خود نگهداری کنید.
• قادر به تمرکز و یادگیری نیستید.
• به فکر آسیب رساندن به خود هستید.

 

آیا همه مادران افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کنند؟

بسیاری از افرادی که با تازگی مادر شده‌اند طی چند روز یا چند هفته پس از زایمان افسردگی را تجربه می‌کنند که یک دوره خفیف و کوتاهی است. با این حال ۱۰ تا ۲۰ درصد از افرادی که به تازگی مادر شده‌اند، حالت شدیدتری از این عارضه را تجربه می‌کنند که به عنوان افسردگی پس از زایمان یا طی بارداری شناخته می‌شود.

اقداماتی جهت جلوگیری افسردگی پس از زایمان

بهتر است جهت جلوگیری از اینگونه عارضه‌های پس از زایمان اقداماتی را انجام دهید. در ادامه راهکارهایی برای شما ارائه خواهیم داد:

حین بارداری

در دوره بارداری می‌توانید تحت نظر متخصص زنان قرار گیرید تا با مشاهده کوچک‌ترین علائم پیشگیری‌های لازم را انجام دهید. در واقع چنانچه نشانه‌های کوچکی حین بارداری شما مشاهده شود با کمک مشاوره کاملاً قابل درمان خواهد بود.

پس از زایمان

گاهی پس از زایمان، متخصص زنان غربالگری افسردگی را به شما توصیه کند. این توصیه به این دلیل است که در صورت وجود کوچک‌ترین نشانه‌ها، به‌راحتی می‌توانید درمان‌هایی جهت جلوگیری از بروز مشکلات حادتر انجام دهید.

افسردگی پس از زایمان تا چه زمانی باقی می‌ماند؟

این حالت معمولا تا یک سال پس از تولد فرزندتان باقی می‌ماند. با این حال به این معنی نیست که همه خانم‌ها حتما طی این مدت نیاز به درمان دارند. بهتر است برای اطمینان از شرایطی که دارید، احساس خود را کاملا با پزشک مطرح کنید، پزشک در صورت نیاز و با توجه به شرایط شما، بهترین راهکارهای درمانی را در نظر خواهد گرفت.